|
i
l
0
17
17
35
35
83
83
А
s
ва А
s
1
%
0,05
0,10
0,20
0,25
Сиқилувчи элементларни ҳисоблашдан олдин унинг ҳисоблаш тарҳи танланади
193
Тасодифий елкали сиқилувчи элементнинг юк кўтариш қобилияти (12.5) формула
бўйича текширилади (12.1–расм, а). Агар элементнинг кўндаланг кесим ўлчамлари
маълум бўлса, (12.5) формуладан арматуранинг юзини аниқласа бўлади:
A
s
+A'
s
=(N/
R
sc
) – (AR
b
/R
sc
).
(12.3)
бу ерда:
–бўйлама эгилиш коэффициенти кетма–кет яқинлашув усулидан
фойдаланиб аниқланади.
Элементнинг кўндаланг кесим ўлчамлари ва арматура юзасини дастлабки
аниқлашда қўйидаги тенгликлар қабул қилинади:
=
=1, A
s
+A’
s
=
A=0,001A.
(12.4)
Кесим юзаси А (12.3) дан топилади.
A=N/[
(R
b
+
R
sc
)].
(12.5)
Агар
=1...2 % ни ташқил этса, кесим тўғри танланган бўлади.
Арматуралаш фоизининг миқдори
min
=0,05 % <
<
max
=3 % оралиғида бўлади.
12.3 .Номарказий сиқилган темирбетон элементларни ҳисоблаш
Номарказий сиқилувчи элементларда ҳам, эгилувчи элементларга ўхшаб,
қўйидаги икки ҳол учраши мумкин:
1) елка катта қийматга эга бўлган ҳол.
Бу ҳол
<
R
бўлган шартга мос келади.
2) елка кичик қийматга эга бўлган ҳол.
Бунда аввал
>
R
бўлади. Кучдан энг
узоқда жойлашган арматура ё сиқилган, ёки бироз чўзилган ҳолатда бўлади. Елка e
о
M ва N эпюраларидан аниқланади.
Тўғри тўртбурчакли кесим учун қўйидагиларни ёза оламиз:
194
А
b
=
b
x; N
b
=R
b
b
х; Z
b
=h
o
–0,5х.
(12.6)
Тўғри тўртбурчак кесимли номарказий сиқилаётган элементнинг мустаҳкамлик
шарти қўйидаги кўринишга эга:
Neb
Z
b
+N
s
Z
s
, Neb
b
x(h
0
–0,5x)+R
sc
A
s
1
(h
0
–a)
(12.7)
Сиқилиш зонасининг баландлиги қўйидаги тенгликлардан аниқланади:
а)
=x/h
o
R
бўлганда N=R
b
bx+R
sc
A’
s
–R
s
A
s
; (12.8)
б)
=x/h
o
R
бўлганда, N=R
b
bX+R
sc
A’
s
–
s
A
s
, (12.9)
бу ерда
s
– арматура материалига боғлиқ миқдор бўлиб, қўйидаги формуладан
топилади:
s
=R
s
[2(1–x/h
o
)/(1–
R
)–1].
(12.10)
Элементнинг мустаккамлигини текширишда сиқилиш зонасининг
баландлиги аниқланади:
x=(N–R
sc
A’
s
+R
s
A
s
),
(12.11)
Агар x
R
h
0
шарт бажарилса, элементнинг мустаҳкамлиги (12.7) формула
ёрдамида текширилади. Бордию бажарилмаса, х ни (12.11) формуладан аниқлаб,
элемент мустаҳкамлигини (12.7) формула ёрдамида текширишга тўғри келади.
195
Сиқилган элементлар арматурасининг юзасини аниқлаш.
Арматура юзалари
A
s
ва A
s
1
ларни аниқлаш учун (12.7) ва (12.8) формулаларни қайта ўзгартирамиз.
=х/h
o
R
бўлган ҳолни кўриб ўтайлик.
(12.8) формуладан қўйидаги ифода келиб чиқади:
A’
s
=[Ne–R
b
bx(h
o
–0,5x)]/R
sc
(h
o
–
a
’)=Ne-R
b
bh
o
2
m
/R
sc
Z
s
(12.12)
Келиб чиқиш йўли: х=
R
h
0
;
х(h–0,5х)=
R
h
0
(h
0
–0,5
R
h
0
)=h
0
2
R
(1–0.5
R
)=h
0
2
m
(12.12) дан қўйидаги формула ҳосил бўлади:
A
s
=(R
b
bh
o
R
–N)/R
s
+ R
sc
A’
s
/R
s
.
(12.13)
Агар A'
S
, ни конструктив қабул қилсак, у ҳолда
m
(12.8) формуладан қўйидаги
тартибда аниқланади:
х=(h
o
–0,5х)=[Ne–R
sc
A’
s
(h
o
–
a
)]/R
b
b=
m
h
o
2
b
=[Ne–R
sc
A’
s
(h
o
–
a
)]/R
b
bh
o
2
.
(12.14)
Бунга асосан жадвалдан
аниқланади. (12.8) формулада х=
R
h
0
деб олсак,
изланаётган юза қўйидаги ифодадан топилади:
A
s
=(R
b
bh
o
–N)/R
s
+ R
sc
A’
s
/R
s
.
(12.15)
196
Амалда аксарият ҳолларда кесимлар симметрик равишда арматураланади. Бунда
А
s
=А'
s
R
sc
=R
s
, R
sc
A
s
'=R
s
A
s
бўлади. У ҳолда (12.8) формуладан х=N/R
b
b
келиб чиқади.
Буларга кўра (12.9) формулани қўйидаги кўринишда ёза оламиз:
A
s
=A’
s
=[N(e–h
o
+N/2R
b
b)/R
sc
(h
0
–
’)].
(12.16)
Сиқилган элементларнинг ҳисобий схемалари
12.1–расм. Сиқилувчи элементларнинг ҳисоблаш тарҳи: а–тасодифий
елка –
I
o
; б – х
R
бўлган ҳол учун; в– х
R
бўлган ҳол учун
Энди
=х/h
0
>
R
бўлган ҳолни кўрамиз. Бу ҳолда арматура юзаси қўйидаги
тартибда ҳисобланади:
1. Ҳисобга доир қийматлар (R
b
; R
s
; R
sc
; Е
s
; Е
b
) ёзиб олинади;
2. Арматуралаш коэффициенти
= (A
s
+A'
s
)/bh,
=(0,0005–0,035) оралиғида қабул
қилинади, N
cr
ҳисобланади. Агар N > N
cr
чиқса, элементнинг кўндаланг кесим юзи
ўлчамлари катталаштирилади;
3. A
s
/A'
s
нисбатга қийматлар бериб, х ва х/h
0
аниқланади, кейин (12.15) ва (12.16)
формулалардан фойдаланиб, арматура юзаси A
s
ва A'
s
топилади;
197
4.
Арматура
юзасининг
топилган
қийматлари
асосида
арматуралаш
коэффициенти қайта ҳисобланади. Агар коэффициентнинг бу қиймати, қабул
қилинган қийматидан 0,0005 дан камроқ фарқ килса, шу юзани колдириш мумкин.
Фарқ катта чиқса, у ҳолда арматуралаш коэффициентига янги қиймат бериб, ҳисоб
қайтадан бажарилади.
Назорат саволлари
1.
R
ҳоллар учун ҳисоблаш схемаларини чизиб кўрсатинг.
2.
R
ҳоллар учун формулаларни келтириб чиқаринг
3.
Симметрик ва носимметрик арматураланган сиқилган элементларнинг
мустаҳкамликка ҳисоблаш.
4.
Симметрик ва носимметрик арматураланган сиқилган элементларнинг
мустаҳкамлигини текшириш.
1-мисол.
Номарказий сиқилган элементнинг А
s
ва
Do'stlaringiz bilan baham: |
