Geografiya ta’lim yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini olish uchun Mavzu

2.1.2-rasm.

Аvezov S. ma`lumoti asosida ishlangan.
Xorazm viloyati tuproqlarining mexanik tarkibi kartasiga nazar tashlaydigan bo’lsak vohaning arid, quruq va kontinental iqlimga ega bo’lganligi tufayli bu yerda asosan yengil soz, og’ir qumoq, o’rta qumoq, yengil qumoq tuproqlari tarqalgan. Bu tuproqlar vujudga kelishida viloyat iqlimi muhim ro’l o’ynaydi. Sababi viloyatda yillik bug’lanish yuqori hamda yog’in kam,bu tuproq vujudga kelishi muhim ahamiyat kasb etadi.

2.2 Viloyatda paxtachilik va don xo`jaligini rivojlantirishda

agroiqlimiy resurslarning ahamiyati.

Xorazm viloyati iqlimi qurg`oqchil kontinental tipga kiradi va iyulda o`rtacha havo harorati shimolda 26⁰ C dan janubda 28⁰Cgacha o`zgaradi. Eng yuqori ko`rsatgich 43⁰-44⁰ C ga yetadi,yog`inlar esa asosan qish-bahor faslida tushadi.Shuning bilan bir qatorda,o`simliklarning vegetatsion davrida quyosh radiatsiyasi va issiqlikning yuqoriligidan agroiqlim va yer resurslaridan foydalanishni cheklovchi bosh omil suvning yetishmasligi hisoblanadi.Bu yerda tabiiy sharoitlar shakllanishining muvozanati muammosi haqida son sanoqsiz asarlar yozilgan va yuzaga kelgan ekologik sharoitlarni yumshatish uchun juda muhim rejalar ishlab chiqilmoqda.

O`zbekistonning barcha viloyatlari kabi Xorazm viloyatida ham paxta yetishtirish uchun yetarli agroiqlimiy sharoitlar va resurslar mavjud,uning iqtisodiy sektorini rivojlanishida qishloq xo`jaligi muhim ro`l o`ynaydi.

Paxta muhim texnika ekini bo`lib,viloyat xalq xo`jaligining eng muhim ixtisoslashgan tarmog`i hisoblanadi. Paxta, to`qimachilik,oziq-ovqat,kimyo va boshqa sanoat tarmoqlarining muhim xom-ashyosi hisoblanadi.Paxtachilikning pirovard asosiy mahsuloti paxta tolasi va paxta yog`idir.1 tonna paxta xom ashyosidan o`rtacha 320-350 kg tola (3500 metr kvadrat gazlama ) 10 kg momiq,620 kg chigit olinadi.

Viloyat xalq xo`jaligining 70 foizdan ko`proq qismi texnologik jihatdan paxtachilik bilan bog`liq bo`lib,barcha ekin maydonlarining 41-42foizni tashkil etadi.Viloyat nafaqat respublikada,balki butun dunyoda eng shimoliy zonalarda joylashgan paxtachilikka ega.

Ma`lumki, paxta issiqsevar o`simlik bo`lib , yorug`likni juda sevadi.

Tuproq issiqligi 13⁰-16⁰ bo`lganda chigit unib chiqadi va 0<sup>0</sup> darajada chigit nobud bo`lishi mumkin.G`o`zaning yaxshi o`sishi vegetatsiya davridagi haroratlar yig`indisi 3600 dan 5500 gacha bo`lishi kerak. Paxta suv ko`p talab ekin bo`lib, o`rtacha hisobda 1 gektar g`o`zani sug`orish uchun 4500-5500 metr kub suv kerak bo`ladi.G`o`za xilma-xil tuproqli yerlarda gilli, qumoq bo`z,o`tloqi va boshqa xil tuproqlarda ham bemalol o`saveradi.