Urganch davlat universiteti zohid jumaniyozov tarjimaning nazariy va amaliy asoslari

Tayyorgarliksiz tarjima va oldindan tanishilgan tarjima. Tayyorgarliksiz tarjima eng qiyin tarjima jarayoni hisoblanadi. Bunda tarjimon o’z oldida qanday tarjima obyekti turganligini, qaysi soha, qanday terminologiya mavjud, tarjima matni kimlarga mo’ljallangan, uning hajmi qancha ekanligini bilmaydi. Bu esa albatta tarjimondan o’ziga hos professionallik talab qiladi. Tayyorgarliksiz tarjima og’zaki va yozma matn asosida amalga oshirilishi mumkin. Tayyorgarliksiz og’zaki tarjima sinxron yoki ketma-ket shaklda amalga oshiriladi. Bu holat yar xil mavzudagi xalqaro ilmiy-nazariy anjumanlar, simposiumlar, uchrashuvlar, kelishuvlar jarayonida kutilmagan holatda tarjimonga zarurat tug’ilishi oqibatida yuzaga keladi. Bu esa tarjimon uchun o’ziga xos qiyinchiliklar tug’dirishi mumkin. Yozma tarjima esa turli yuqori vakolatli organlar tomonidan tezkor bajarilishini talab qilingan hujjatlar, dasturlar, loyihalar, nizomlar va hakozolar asosida amalga oshiriladi. Bunda tarjimon va mazkur masalani tayyorlovchi mas’ullar bir joyda (yoki mas’ulning xonasida) tezkor tarjima qilishlariga to’g’ri kelganda, sodir bo’ladi.

Oldindan tanishilgan tarjima deyarli barcha yozma tarjima turlarini o’z ichiga qamrab oladi. Bunda epik, dramatik, lirik va publisistik asarlarning tarjimalari, e’lonlar, ko’rgazma matnlari, reklama, shiorlar, hikmatli so’zlar, transportlarning qatnov grafigi, narx-navo va hakozo matnlar tarjimalari nazarda tutiladi. Yozma matnni oldindan tanishib tarjima qilish, avvalambor har-xil, bir tilli, ikki yoki uch-to’rt tilli lug’atlardan foydalanish mumkin bo’ladi, o’zaro fikrlashish imkonini beradi, yetarli darajada vaqtga ega bo’linadi va bularning barchasi tarjima mazmuninig sifatli chiqishini kafolatlaydi.

Har qanday xorijiy ma’ruzachi bilan birgalikda faoliyat olib borayotgan tarjimon tayyorlanish imkoniyatiga ega bo’ladi. Bu ham og’zaki matnga oldindan tanishilgan tarjima hisoblanishi mumkin. Zero u xorijlik fuqaroning ma’ruzasi bilan tanishishi yoki ma’ruza matni bo’lmaganda, u bilan bevosita muloqot qilib ma’ruza mazmuni, sohasi, terminologiyasi bilan ozmi-ko’pmi tanishish imkoniyatiga ega bo’ladi.