Урганч Давлат Университети

2 - BOB. VILOYATDA MEHNAT BOZORINING SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI

2.1. Viloyatda mehnat bozori shakllanishining demografik jixatlari

2.2. Viloyatda ishchi kuchlaridan oqilona foydalanish imkoniyatlari

2.3. Mehnat bozorini tartibga solishning asosiy yo`nalishlari va istiqbollari

XULOSA VA TAKLIFLAR......................................................................

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR......................................................

ILOVALAR


Kirish

Mehnat bozori bozorning boshqa tizimchalari bilan uzviy bog`langan. Haqiqatdan ham talabga ega bo`lish uchun ishchi kuchi jismoniy, aqliy va kasbiy qobiliyatlarning belgilangan majmuasiga ega bo`lishi kerak. Ishlab chiqarish jarayoniga bu qobiliyatlarni tatbiq eta turib, u o`z iste’mol sifatlarini yo`qotmasligi uchun doimo qayta ishlab chiqarilishi lozim. Nafaqat o`zini qayta ishlab chiqarish, balki mehnat resurslari va butun aholining sifat ko`rsatkichlarini ham yaxshilanishini oshirib yoki pasaytirib, ushbu tengsizlikni yo`q qilishi mumkin. Ishchi kuchiga jami talab - investisiya va ishlab chiqarish hajmlari bilan tartibga solinadi.

Mehnat resurslari yalpi aholining bir qismi sifatida aholining takror ishlab chiqarishi (ya’ni uning doimiy ravishda tiklanib turishi) ni aks ettiradi. SHuning uchun mehnat resurslari sonining dinamikasi, pirovard natijada, aholi soni dinamikasini aks ettiradi. O`smirlar va pensionerlarning mehnat bilan bandlik darajasidagi o`zgarishlar fakat mehnat resurslariga emas, balki aholining soniga xam daxldor. Tug`ilishdagi farqlar darxol axoli sonining oshishiga ta’sir qiladi, mehnat resurslarida esa fakat 16 yildan keyin aks etadi. Qancha kishi pensiya yoshiga yetishi fakat mehnat resurslariga ta’sir kiladi, butun axolining soniga daxldor bo`lmaydi. Mehnat resurslarining aksariyat qismini mehnat qilishga layokatli yoshdagi mehnatga kobiliyatli axoli tashkil etadi. SHuning uchun xam mehnat resurslarining dinamikasiga xos xususiyatlar ko`prok darajada mehnatga layokatli yoshdagi axoli bilan bog`liqdir.

Mehnat resurslarini shakllantirishning mintaqaviy xususiyatlari, avvalo, demografik va sosial-iqtisodiy omillarning ta’siri bilan bog`liqdir. Demografik omillarga aholining takror ishlab chiqarilishidagi jadallik kiradi, u hal qiluvchi darajada tug`ilish darajasi bilan bog`liqdir. Bu daraja qanchalik yuqori bo`lsa, mehnatga qobiliyatli yoshdagi aholi, demak mehnat resurslari shunchalik tez o`sadi. Ijtimoiy-iqtisodiy omillardan mehnat resurslarini shakllantirish uchun ancha ahamiyatlisi mintaqadagi ishlab chiqarish va iqtisodiy konyunktura tuzilmasining xususiyatlari (mehnat unumdorligining o`sishi) ni aytib o`tish mumkin. Bu hol ishlovchi o`smirlar va ishlovchi pensionerlar soniga ta’sir qiladi. Ish o`rinlarining ayniqsa, o`smirlar va katta yoshdagi ishlovchilarning mehnatdan foydalanishga mos keladigan ish o`rinlarining mavjudligi ishlab chiqarish tuzilmasi bilan bog`liqdir.

Mintaqaning ijtismoiy-iqtisodiy rivojlanishini strategik rejalashtirishning pirovard maqsadi ushbu mintaqa aholisining farovonligini oshirish hisoblanadi. Bunday maqsadga avvalambor mintaqa aholisining oqilona bandligini ta’minlash orqali erishish mumkin. Binobarin, mintaqa rivojlanishi strategiyasida aholi bandligi bo`limiga asosiy e’tibor qaratilishi kerak bo`ladi.

Albatta, aholi bandligini ta’minlash strategiyasi (yoki strategik hujjatning aholi bandligi bo`limi) mintaqaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi darajasi va sharoitlari, uning mehnat va iqtisodiy salohiyatini hisobga olgan holda ishlab chiqiladi. Ushbu hujjatning tarkibi ham ushbu sharoitlardan kelib chiqqan holda shakllantiriladi.

Mintaqada bandlik muammosi ayniqsa qishloq aholisi uchun juda dolzarbdir. Mehnat resurslari balansiga ko`ra qishloq joylaridagi ishsizlarning ulushi iqtisodiy faol aholi tarkibidagi qishloq aholisi ulushidan kattadir. Bunday vaziyat, avvalambor, agrar sektordan bo`shab qolganlarni qishloq joylaridagi iqtisodiyotning boshqa sohalariga ishga joylashtirishning cheklanganligi bilan izohlanadi. Natijada yashirin ishsizlik va ro`yxatga olinmagan bandlik miqyoslarining oshib ketishiga olib keladi, binobarin qishloq aholisining ijtimoiy muhofaza qilinmagan qismi ko`payadi.