Urganch davlat universiteti «tasdiqlayman»

Mehmonxona kadrlarini o‘qitish va rivojlantirish

Mehmonxonalarda ta’lim olishga ehtiyoj mavjud bo‘lib, u xodimlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni ham qamrab oladi. Xodimga ta’lim berishni rejalashtirish korxona ichidagi, undan tashqaridagi ta’lim va mustaqil tayyorgarlik ko‘rishni o‘z ichiga oladi. Xodimga ta’lim berishni rejalashtirish ishlovchilarning o‘z ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish, tashqi mehnat bozoridan yuqori malakali kadrlar izlamaslik imkonini beradi.

Bundan tashqari, bunday rejalashtirish xodimning harakatchanligi va o‘zini-o’zi boshqarishi uchun shart-sharoitlar yaratib beradi. U xodimning ishlab chiqarishdagi o‘zgargargan sharoitga o‘sha ish o‘rnining o‘zida moslashuvi jarayonini tezlashtiradi. Amaliyotda mehmonxona xodimini o‘qitish(ta’lim berish)ning ikki shakli mavjud: ish o‘rnida va undan tashqarida ta’lim berish.

Ish o‘rinda ta’lim berish ancha arzonga tushadi va tezkorlik bilan ajralib turadi. U kundalik ish bilan bog’liq bo‘lib, xodimning ta’lim jarayoniga kirishini osonlashtiradi, bu ayniqsa auditoriyalarda ta’lim olishga o‘rganmagan xodimlar uchun qulaydir.Ish o‘rnidagi ta’limning muhim usullari topshiriqlarning murakkablashtirib borilishi usuli, ish o‘rnini almashtirish, tajriba hosil qilish, ishlab chiqarish yo‘l-yo‘riqlari berish, xodimlarning assistentlar sifatida ishlashini yo‘lga qo‘yish, bir qism vazifalarini va javobgarligini boshqalarga berishdir.Ish joyidan tashqarida ta’lim berish ancha samarali hisoblanadi, lekin u qo‘shimcha moliyaviy xarajatlar bilan va xodimni xizmat vazifalarini bajarishdan chalg’itish bilan bog’liqdir. Bunda muhit ongli ravishda o‘zgartiriladi va xodim kundalik ishdan uzilib qoladi.

Ish joyidan tashqarida ta’lim berishning muhim usullari: ma’ruzalar o‘qilishi, ishbilarmonlik o‘yinlari o‘tkazish, aniq ishlab chiqarish vaziyatlarini tahlil qilish, konferensiya va seminarlar o‘tkazish, tajriba almashish guruhlarini tashkil etish, sifat to‘garaklarini tashkil qilishdan iborat.

Xodimga sarflanadigan xarajatlar mehmonxonaning ishlab chiqarish va ijtimoiy ko‘rsatkichlarini ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Xodimga sarflanadigan xarajatlar ulushi mahsulot tannarxida ortib boradi, bu esa quyidagi omillar bilan bog’liqdir:

-mehnat unumdorligi bilan xodimlarga sarflanadigan xarajatlar o‘rtasida bevosita bog’liqlikning yo‘qligi;

-xodimning malakasiga tobora yuqoriroq talablar qo‘yadigan yangi texnologiyalarning joriy qilinishi;

-mehnat huquqi sohasidagi qonunlarning o‘zgarishi, yangi tariflarning paydo bo‘lishi, eng zarur tovarlar (kundalik ehtiyoj uchun kerak bo‘ladigan) narxlarining ortishi.

Xodimga sarf etiladigan xarajatlarni rejalashtirishda birinchi navbatda xarajatlarning quyidagi moddalarini nazarda tutish zarur:

-asosiy va qo‘shimcha ish haqi, ijtimoiy sug’urtaga mablalar ajratish, xizmat safarlari chiqimlari; kadrlar tayyorlash, ularni qayta tayyorlash va malakasini oshirish xarajatlari;

-umumiy ovqatlanish uchun qo‘shimcha haq to‘lash, uy-joy maishiy xizmat ko‘rsatish, madaniyat va jismoniy tarbiya, sog’liqni saqlash va dam olish, bolalar muassasalari bilan ta’minlash, maxsus kiyim boshlar bilan ta’minlash. Shuningdek, mehnatni va atrof-muhitni muhofaza qilish, mehnat qilish uchun yanada shart-sharoitlarni yaratish (mehnat psixofiziologiyasi va ergonomikasi, texnika estetikasi talablariga rioya qilish) mehmonxonada sog’lom-psixologik vaziyatni vujudga keltirish xarajatlari, ishchi o‘rinlarini tashkil etish xarajatlari.

Agar kadrlar qo‘nimsizligi katta bo‘lsa, u holda yangi ishchi kuchini izlash, unga yo‘l-yo‘riqlar berish va ishni o‘zlashtirish bilan bog’langan qo‘shimcha xarajatlar paydo bo‘ladi. Kadrlar qo‘nimsizligi yuqori bo‘lgan taqdirda ishdan tashqari vaqtlarda qilinadigan mehnatga haq to‘lash miqdori ortadi, yaroqsiz mahsulot ishlab chiqarish va bekor turib qolishlar ko‘payadi, kasallanish, ishlab chiqarishda shikastlanish darajasi ortadi, erta nogiron bo‘lib qolish boshlanadi. Bularning hammasi xodim bilan bog’liq bo‘ladigan xarajatlarni oshiradi, mahsulot tannarxining ko‘tarilishi va uning raqobatga bardosh berishi darajasini pasaytirishga olib keladi.