Urganch Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi 183-guruh talabasi Babajanova Muniraning

Urganch Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi 183-guruh talabasi Babajanova Muniraning Batanikadan KURS ISHI TAQDIMOTI     Mavzu: Tutdoshlar oilasi – Mogaceae

REJA:

Kirish

Asosiy qism

2.1. Yopiq urug’li o’simliklarning kelib chiqish tarixi.

2.2. Gazandanomalar qabilasiga kiruvchi oilalar va ularning axamiyati.

2.3. Tutdoshlar oilasi – Mogaceae tarqalishi, tuzilishi.

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish.

Mavzuning dolzarbligi: Tutdoshlar oilasiga kiruvchi o`simliklarni ximoya qilish, muhofaza qilish va turlar sonini o`rganish hozirgi kunda dolzarb muammodir. Sababi yashash muhitining yomonlashuvi, ekologiyaning buzilishi va inson antropalogiyasi. O'simliklar dunyosi vakillari tabiatda juda keng tarqalgan: ularni quruqlikda, chuchuk va sho'r suvlarda, hatto Arktika va Antarktida muzliklarida ham uchratish mumkin. O'simliklar Yer yuzasida keng tarqalishidan tashqari juda xilma-xildir. Bularni bir-biridan ajratish va turli maqsadlarda foydalanish uchun ulami har tomonlama o rganish zarur.

Yer sharida tarqalgan o'simliklarni o'rganish bilan botanika fani shug'ullanadi. Hozirda o'simliklarning ichki va tashqi tuzilishi, o'sishi, rivojlanish qonuniyatlari, tashqi muxit bilan o'zaro munosabatlari, Yer sharidagi o'simliklar qoplamining tarqalishi va taqsimlanish qonuniyatlari, o'simliklar olamining kelib chiqishi, o'simliklarning tasnifi, xo'jalik nuqtai nazaridan ahamiyatga ega bo'lgan qimmatli o'simlik turlarining tabiiy zahiralari va ulardan oqilona foydalanish yo'llarini, yem-xashak, dorivor, mevali, sabzavot, texnik va boshqa turlarni madaniylashtirishning ilmiy nazariy asoslarini ishlab chiqish tabiatni va o'simliklar resurslarini muhofaza qilishning ilmiy asoslarini yaratish botanikaning oldida turgan vazifalardir.

MAGNOLIYATOIFA (YOPIQ URUG'LI) O'SIMLIKLAR BO'LIMI - MAGNOLIOPIIYTA, ANGYOSPERMAE

Magnoliyatoifalar urug'li o'simliklarning ikkinchi bo'limi bo'lib, tanasining murakkab tuzilganligi, jinsiy ko'payishining o'ziga xosligi (gulning bo'lishi), lurlar sonining va turlicha muhit sharoitiga moslanuvchanlik imkoniyatlari judakatta bo'lganligi tufayli Yer sharida keng tarqalganligi bilan yuksak sporalilar va ochiq urug'li o'simliklardan keskin farq qiladi. Ular barcha yuksak o'simliklar orasida filogcnetik jihatdan eng yoshi hisoblanib, barq urib rivojlanishi mezozoy erasi bo'r davrining ikkinchi yarmiga to'g'ri keladi. XX asrning boshida gulli o'simliklarning turlar soni 160 mingtagacha deb hisoblangan, asr o'rtalarida 200 mingdan ko'proq va hozirgi kunda esa 533 ta oila, 13000 tacha turkumga mansub 250000 ta atrofida turlar mavjudligi aniqlangan.

2.1 1-rasm Oddiy magnoliya guli

2.1 2-rasm O’rik gullari

Ra'nokabilar ajdodchasi (Rosidae)

Ajdodcha vakillari har xil hayotiy shaklga ega: daraxt, buta, o't o'simliklar. Ra'nokabilar dilleniyakabilardan kelib cliikkan bo'lishi mumkin. Ular naylarning mavjudligi, barglarning har xil shakllarda, gullari esa ikki jinsli, kush gulkurgonli, changchilari ko'p sonda urugchisi арокаф yoki Бепокаф tuzilishi bilan ajralib turadi.Ra'nokabilar magnoliyatoifa bo'limiga kiruvchi cng yirik kichik ajdod bo'lib, u 40 ta qabila, 160 ta oila, 2800 taga yaqin turkum va 55000 tadan ziyod turni o'z ichiga oladi.

Ajdodchaga toshyorarnamolar, araliyanamolar, atirgulnamolar, dukkaknamolar, jiydanamolar, proteynamolar, mirtanamolar, rutanamolar, yorongulnamolar, santalnamolar, bereskletnamolar, itjumrutnamolar va boshqa kabilar kiradi. Ra'nokabilar ajdodchasida yopiq urug'lilar evolyutsion taraqqiyotining bir necha yo nalishlarini kuzatish mumkin: aktinomorf, tojbarglari alohida, yaxshi rivojlangan gul o'miga ega; gullari (atirgulnamolar qabilasi) hasharotlar yordamida changlanuvchi (eniomofiliya) tutashgan tojibargli zigomorf gullarning rivojlanishi (dukkaknamolar); spiral-tsiklik tuzilishga hamda ko'p sonli changchilarga ega bo'lgan guldan (atirgulnamolar) tsiklik kam sondagi gul qismlarining (yorongulnamolar) shakllanishi; арокаф ginetsey va ustki tugunchali guldan (dukkaknamolar), tsenokarp ginetsey va urta va ostki tugunchali (atirgulnamolar va boshqalar) gullarning rivojlanishi va boshqalar.

Toshyorarnamolar vakili

.

Tutdoshlar - Mogasеaе oilasi.

Tutdoshlar - Mogasеaе oilasi. Oilaning 55 turkumga mansub 1000 dan ortik turi (vеgatativ organlarida sutga uxshash suyuklik mavjud) tropik mintakalarda uchraydi.Daraxt va butalari sut shirasiga boy. Barglari oddiy, ketma-ket joylashgan. Gullari ko`rimsiz, bir jinsli, bir yoki ikki uyli.

Gul formulsi:         ♂ P4 A4 G0;  ♀ P4 A0 G(2)

Mevasi to`p danakcha yoki yong`oqchadir.

2.3 6-rasm; Shotut (M.nigra)

Oila vakillari: Oq tut (Morus alba), Shotut (M.nigra), Maklura (Macliura aurantica), Qogoz daraxti (Brous-soneta pappyrifera), Anjir (Ficus carica) va boshqalar.

Ahamiyati: Oilaning tut turkumiga mansub o`simliklari mevasining tarkibida 80% gacha qand moddasi va vitaminlar bor. Ular oziq-ovqat sifatida ishlatiladi. Barglari ipak qurti uchun oziqa hisoblanadi. Anjir o`simligining hozirgi vaqtda 800 yaqin turi ma`lum.

O`rta Osiyoda tutdoshlarning 3 turkumga mansub 6 turi tarkalgan. Ular tik poya, ayrim xollarda, chirmashib usuvchi daraxt, barglari yonbargli, navbatla- pib joylashgan, guli xar xil - kuchala, boshok,, ruvak singari gul to’plamlarida yoki qisman yakka xolda joylashgan.

Tut - (Morus) turkumi eng Uzbеkistonda ayniqsa, oq yoki marvarid tut. (Morus alba) va qora yoki shotut (Morus nigra) dеb ataladigan turlari ayniksa kеng tarkalgan. Xar ikkala tut turi xam daraxt, bir yoki ikki

XULOSA

Ushbu kurs ishimni bajarish davomida Tutdoshlar oilasiga kiruvchi o’simliklarni muhofaza qilish va turlar sonini o’rganish hozirgi kunda dolzarb ekanligini unga sabab esa yashash muhitining yamonlashuvi,ekologiyaning buzilishi va inson antrapologiyasi eknligi yoritilgan. Tanlagan kurs ishim bo’lgan Tutdoshlar oilasiga kiruvchi turlar haqida ma’lumotlar to’plandi tabiiy sharoitda o’rganildi. Kurs ishimning vazifasi qilib Tutdoshlar oilasiga turlar va biologiyasi o’rganildi, Tutdoshlar oilasi turlarini muhofaza qilish chora tadbirlari o’rganildi turli xil muhofaza qilish borasida takliflar berildi va Tutdoshlar oilasi turlar bugungi kundagi axamiyati keng yoritib berildi. Adabiyotlar sharxi orqali hozirgi davrgacha yetib kelgan ko’pgina olimlar tomonidan magnoliyanomalar qabilasiga tegishli fikirlar hamda qilingan ilmiy ishlar haqida ma’lumotlar to’plandi va kurs ishida yoritildi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.

1. A.I.Kursanov, A.A .Uranov, N.A.Kamarnitiskiy, K.I.Meyer ,V.F.Rozdoviskiy

II tomlik “O'simliklar morfalogiyasi va anatomiyasi” O’zbekiston Toshkent 2002

2.A.I.Azimov, B.TAbdurashidova, E.T.Normuxammedov,N.Shleyder

“O'simliklar fiziologiyasi” , Toshkent O’qituvchi ” Mexnat nashriyoti, 2004.

3.V.A.Burigin, F.X.Jaxonguzarov ,G.D.Mustkimov,J.K.Saidov “Botanika va

o'simliklar fiziologiyasi” , Toshkent O'qituvchi 1972

4.N.A.Kavanetiskiy “O'simliklar morfologiyasi” Toshkent O'qituvchi,1882- 1962.

Internet saytlar

• www.Ziyonet.uz
• www.Arxiv.uz
• www.ziyonet.uz
• www.naturefoto.ru

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!