Урганч давлат унивeрситeти табиатшунoслик факулътeти

Табиий географик районлаштиришнинг асосий принциплари. Табиий географик районлаштиришнинг эиг асосий принцяпитабиий географик бўлинишнинг объектив мавжудлигига ?мал қилишдир. Районлаштириш бирликларисистемаситабиий географик бўлинишнинг объектив қонуниятларини акс эттиради. Шунинг учун ҳам табиий географик районлар чегаралари тадқиқотчининг хоҳишига, районлаштиришнинг мақсад ва вазифаларига боғлиқ бўлмайди. Районлаштиришдан кўзда тутилган мақсад ва вазифалар турли хил бўлиши мумкин, лекин бу билан табиий бирликлар чегаралари ўзгармайди. Агар районлаштириш маълум бир мақсад учун (масалан, йўл қурилиши, қишлоқ хўжалиги, саноат қурилиши ва ҳоказо) ўтказилаётган бўлса, районлаштиришнинг шу мақсадга боғлиқ томонини муфасеалроқ таҳлил қилиш мумкин.
Табиий географик районлаштиришнинг бир қанча принциплари бор. Биз шудардан асоеийларини баён қилиб ўтамиз.
Территория бирлиги принципи. Табиий географик бирликларнинг муҳим хусусиятларидан бири—майдон жиҳатдан яхлитля гидир. Табиий географик районлаштиришнинг территория яхлитлигипринципиҳар Оир регионнингер юзида қайта такрорланмао лиги, уларнинг хусусий белгиларга эга эканлигша асослачади. Бир табиий географик регион фақат бир жойда яхлит ҳолда мавжуд бўлади. Бошқа жойларда худди шундай регион такрорланмайди, лекин ўхшаш хусусиятларга эга бўлиши мумкин.
Ривожланнш тарихи бирлиги принципи. Бу принцип комплекс табиий географик районлаштиришда асосий принцип ҳпсоблангди. Бу принципни ҳамма тадқиқотчилар ҳам тан олади. Ривожланиш тарихи бирлиги припципи табиий географик районлаштиришнинг ҳамма босқичларида ҳисобга олиниши керак, чунончи табиий районларни ажратишда унинг геологик ҳамда геоморфологик ривожланиш бирлиги асос қилиб олинади. Лекин табиий географик зоналарни ажратишда бу принципдан фойдаланиш: мумкин эмас, чунки бир зонанинг ўзида геологик ва геоморфологик тараққиёти жиҳатидан турли территориялар мавжуд бўлиши мумкии. Ҳар бир географик зона дайдо бўлиши ва ривожланиши бирлиги билан ажралиб туради.
Ҳар бир зонада ўсимлик ва ҳайвонот дунёсининг келиб чиқиши ва тараққиёти тарихи ўзгача борган. Бинобарин, табиий географик районлаштиришнингҳамма таксономик бирликларида ҳам ривожланиш тарихи бирлиги принципи қўлланилиши керак. Бундан ривожланиш тарихи бирлиги принципи нисбийдир, деган хулоса қилиш мумкин. Агар шундай бўлмаганда бу принципни районлаштиришда қўлланиш мумкин бўлмас эди.