Urganch davlat universiteti «pedagogika va psixologiya» kafedrasi

Obyektiv-idealistik nazariya (neokantchilik, neotomizm, intivituizm) qadriyatni zamon va vaqtdan tashqaridagi narigi dunyodagi mavjudlik sifatida talqin etadi. Obyektiv aksiologiya tarafdorlari fikricha:

1. 
   qadriyatlar obyektivdir, ular narsalar, voqelik shakllari yoki ularning mohiyati, mazmuni, ahamiyati bilan uzviy bog`liq;
   

1. 
   qadriyatlar dunyosining o`ziga xos yashash qonunlari bor, ularning amal qilishi inson irodasiga bo`ysunmaydi;
   

2. 
   qadriyatlar voqelikning ahamiyati va mezoni sifatida mavjud bo`lganlari uchun amaliy faoliyatni belgilaydi, inson o`z hayotini unga moslashtirishi shart.
   

Subyektiv-idealistik nazariya (mantiqiy pozitivizm, fenome-nologiya, emotovizim, etikadagi lingvistik tahlil, U.Erban, D.Proll, L.Lyuis va boshqalarning asab-iroda qadriyat nazariyasi) qadriyatni ong hodisasi sifatida talqin etadi, unda baholanayotgan obyektga insonning subyektiv munosabati, psixologik kayfiyatining namoyon bo`lishini ko`radi.
Qadriyatning naturalistik nazariyasi (qiziqishlar nazariyasi, tadrijiy etika, kosmik teologik etika) qadriyat ostida inson tabiiy ehtiyojlari yoki yaxlitlikda tabiat qonunlarining aks etishini ko`radi. Masalan, qiziqishlar nazariyasi tarafdorlari narsa-hodisalarning qimmatini insonning unga qiziqishidan kelib chiqib belgilaydi (R. Peri, D. Parker (AQSh), F. Tennant (Angliya)).
Aksiologik trantsdentalizm dunyosida qadriyat - inson ishtirok etishi mumkin bo`lgan (yoki mumkin bo`lmagan) mayjudlikning mustaqil sohasiga ega ideal.
Ijtimoiy kontseptsiya uchun ijtimoiy umumiylik bilan bogiiqlikdagi qadriyatning nisbiyligi xarakterlidir.
Dialektik materialistik yo`nalish tarafdorli qadriyatlar tizimiga jamiyatning tarixiy, iqtisodiy, ijtimoiy rivoji nuqtai nazaridan qaraydi.
Qadriyatning manbai nuqtai nazaridan haqli ravishda qadriyatlar haqidagi ma`limotning quyidagi asosiy turlarini ajratib ko`rsatish mumkin:
-aksiologik transtsendentalizm (G.Lottse, V.Vindelband, G.Rikkerg) odamlarni oliy maqsadga erishishga yo`naltiruvchi qan-daydir o`zaro aloqador ideal mohiyatni qadriyat manbai hisoblaydi.
-aksiologik ontologizm (N.Gartman, M.SHeler, M.Xay-degger) uning yordamida hayot qadriyat sifatida anglanadigan yuqori ratsional intuitsiyani qadriyat manbai sifatida tushunadi.