Urganch davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti

Jismoniy tarbiya tamoyillari

Ma'naviy va jismoniy kuchlan har tomonlama kamol lopgan bshilargina o’z Vataniga sodiq bo’ladi va uning taraqqiyotiga ulkan hissa qo’shadi Har taraflama barkamol kishilar oz-ozidan paydo bo’lmaydi. Ular muayyan ijtimoiy hayot sharoitlari ta'siri ostidagina shunday barkamol kishilar bo’lib yetishishi mumkinki, bu sharoitlar orasida tarbiya, jumladan, jismoniy tarbiya alohida rol o’ynaydi.

Har tomonlama barkamol shaxs bo’lib yetishishga biologik qonuniyatfar ham, inson organizmming tizimlari va organiarining uyg’uu kamol topishiga bo’lgan ehtiyoj ham ta‘sir etadiki, odam ijtimoiy jihatdan ham, o’zining biologik xususiyatlari jihatidan ham hamisha va har yerda yagona ijtimoiy shaxsdir.

Bulaming hammasi jismoniy tarbiya jarayonida insonga har taraflama ta'sir o’tkazish xarakterini belgilaydi va tarbiyaning har xil turlari o’rtasidagi uzviy aloqani belgilaydiki, bu jismoniy tarbiyaning barcha turlarida undan maqsadga muvofiq ravishda foydalanishm ham hisobga olishni taqazo etadi.

Odamning ruhiy dunyosi tashqi ta'sir ostida, dastawal, ijtimoiy muhit ta'sirida, shuningdek, insonning tevarak-atrofidagi muhit va o’z-o’zini o’zgartirishga qaratilgan faol harakati tufayli vujudga kela boshlaydi. I.P.PavIov ta'limotiga qaraganda, shartli refleks inson orgamzrai bilan muhit o’rtasidagi aloqa shakli bo’lib xizmat qiladi, shartli refleks ayni paytda ham jismoniy, ham psixik hodisadan iboratdir. Bosh miya qobig’ida o’mashib qoladigan muvaqqat aloqalar tizimi psixik jarayonlarmng moddiy in’ikosidir.

Shu nuqtai nazardan qaraganda, ta'lim va tarbiya jarayoni shartli reflekslardagi uzun qatorlaming vujudga kelishidan iboratdir. Ijtimoiy talablarga bmoan shartli reflektorli aloqalaming hosil bo’lishi shaxsning jismoniygina emas, raa*naviy tomonlanning shakllanishi uchun fiziologik poydevordan ham iboratdir.

Inson jismoniy va ma'naviy kamolotining yagonaligi tufayli jismoniy tarbiya jarayoni da aqliy, axloqiy va estetik tarbiya vazifalarmi hal etish uchun juda katta lmkoniyatlarga ega Bu vazifalarni hal etish shaxsni har taraflama kamol toptirish omili sifatida jismoniy tarbiyaning rolini kengaytiribgma qolmay, balki bevosita jismoniy tarbiyaning o*z muvaffaqiyatini ta'minlaydi.

Jismoniy tarbiyaning boshqa tarbiya turlari bilan o’zaro aloqasi inson kamolotining boshqa turli tomonlan у agonal igidan tashqari biznrng sharoitimizda tarbiya maqsadlarining birbgi bilan ham belgilanadi. Shu sababli, har taraflama kamol toptirish tamoyili quyidagi asosiy talablami o’z ichiga oladi:

Tarbiyaning turli tomonlari yagonaligiga qat'iy rioya qilish. Jismoniy tarbiya tufayli erishiladigan natijalar odamning mehnatga va Vatan himoyasiga g’oyaviy siyosiy tayyorgarligini ifoda etmaydi. Har bir fiiqaroning yuksak darajada rivoj topgan jismoniy sifatlari va ko’nikmalari, uning sportda erisbgan rekordlari, agar ularnmg shakllanish jarayoni sportchining aqliy, ma'naviy, estetik va g’oyaviy-siyosiy tarbiyasi bilan birga borgan bo’Isa, shu taqdirdagina ijtimoiy ahamiyat, chuqur mazmuri kasb etadi.

Sportchilar mehaatning ilg’or poritsiyalarida bo’lishlari, jamoa uchun kurashishl arming hal qiluvchi garovi dastawal ulaming shu jamiyatning peshqadam kishilari Sifatidagi ijtimoiy ongliligidan iboratdir.

Keng umumiy jismoniy tayyorgarlikni ta'minlash. Har qanday ijtimoiy foydali faoliyat konkret va ma'lum ma'noda lxtisoslashtirilgan xarakterga ega. Bu dastawal xshlab chiqarish mehnatiga va harbiy faoliyatga taalluqli. SKu narsa ravshanki, u yoki bu isbda ixtisoslashtinshnmg muvaffaqiyati oldindan umumiy ta'limga va jismoniy tayyorgarlikka bevosita bog’Iiq bo’ladi

Har taraflama umumiy jismoniy tayyorgarlik talablari inson kamolotining asosiy qonuniyatlaridan biriga - ti?im va organlarnmg ozaro chambarcbas aloqasiga tayanadi, Insonning kuchu chidamliligi, tezligi, epchiUigi qancha yuksak darajada kamol tops a, harakat ko'mkmalarining zahirasi qancha boy bo’lsa va kishining salomatligi qancha mustahkam bo’lsa, umng maxsus tayyorgarligini, shu jumladan, sport tayyorgarligini amalga oshirish shu qadar yuksak bo’ladi. Rang-barang jismoniy tayyorgarlikmng mustahkam poydevoriga qurilgan sportning muayyan turiga ixtisoslashtirish har taraflama jismoniy tarbiya sifatini yaxshilashning eng muhim vositalaridan biri bo’lib qoladi.

Sport mashqlari jarayoni sport shuhratparastligiga qaratilgan bo’lib, ko’r-ko’rona rekordga ishqibozlikdangina iborat bo’lib qolsa va har taraflama kamolot tamoyili shuhratparastlik uchun qurbon qilinsa, sportchining mehnat faoliyati to g’risida, uning aqliy va ma'naviy tarbiyasi to’g’nsida nuutib qo’yilsa, bu yerda, odatda, rahbarlaming xohishiga qaramay, qo’pol, о’jar, mehnat hayotiga moslashmagair sportda chala bilag’onlar - chinakam sport madaniyatidan yiroq, jamiyatga maozur tushmaydigan kishilar tayyorianadi.

Har taraflama tayyorgarlik faohyatning har qanday turida kamolotnmg buzilmas negizini tashkil etadi, inson ma’naviy va jismoniy kuchlarining bitmas-tuganmas manbai bo¹ lib xizmat qiladi.