Urganch davlat universiteti «ilmiy izlanish asoslari» fanidan

Ilmiy texnik axborot, maqola, monografiyalarni yozishni o`rganish. Ixtiro va kashfiyotlar yaratish bo`yicha ma’lumotlarni yig`ish.


TEZISLAR
Ideal holatda rejaning har bir bandini tezisga (ta’kid, qoidaga) aylantirish mumkin:



- o’qib chiqilgan (yoki og’zaki bayon qilingan) matnni takrorlaydi, lo’nda ifodalaydi va xulosalaydi;
- har doim dalillarga ega bo’ladi;
- mazmun mohiyatini aniqlaydi;
- materialni umumlashtirishga imkon beradi;
- maqola, ma’ruza, dissertatsiya va shu kabilarni tanqidiy tahlil etish uchun qimmatlidir.

1-sxema.
Nima uchun? Bundan nima kelib chiqadi?

Tezis (ta’kid, Qoida)

Dalillar, faktlar, isbotlar

xulosa

chunki, negaki, binobarin,
shuning uchunki,… shunday qilib, shuning uchun…

2-sxema.

Kirish

Asosiy qism

Xulosa

Tezis

Ko’p sonli dalillar

Xulosa

T

D

O

T

D

O

T

D

O

T

D

O

T - tezis

D – dalil

O - oqibat

Axborot, ma’ruza, maqola materiali 1-sxemaga muvofiq uch qismli tuzilma asosida tuziladi.

• 
  Ilmiy matn janri sifatidagi tezis 2-sxema bo’yicha tuziladi. Tezislarning bandlar bo’yicha tuzilishida fikrlar quyidagi tarzda rasmiylashtiriladi:
  

1.TD
2.TD
3.TD
4.O
Dissertatsiya tadqiqotidagi qoida sifatidagi tezis ta’kid sifatida ifodalanadi.

MI

Tezisni o’z ichiga oladigan fikrning tuzilishi sxemasini ko’rib chiqing. Taklif qilingan mavzulardan biri bo’yicha shu sxemalardan biriga asoslanib, o’z fikringizni tuzing.

Fikrni tuzish uchun mavzular:

• 
  Bank xizmatlarini rivojlantirish.
  

• 
  Raqobatbardoshlikning marketing tadqiqoti.
  

• 
  Distantsion ta’lim.
  

• 
  Talabalarning til madaniyati.
  

• 
  Talabalarning kasbiy tayyorgarligida jismoniy tarbiya.
  

MI

Sizning ilmiy asarlar to’plami uchun tezislarni taqdim etishingiz

kerak. Siz sxemalardan qaysi birini qo’llaysiz. Nima uchun?

KONSPEKT

- reja, ko’chirmalar va tezislarning birlashtirilishini nazarda tutadi;

- bayonning ichki mantiqiga qurilgan;

- asosiy xulosalar va qoidalar, faktlar, dalillar, usullarni o’z ichiga oladi;

- tuzuvchining materialga nisbatan munosabatini aks ettiradi;

- nafaqat tuzuvchi, shu bilan birga uning boshqa o’quvchisi tomonidan ham ishlatilishi mumkin.

Konspektda so’zlar ko’p bo’lishi, haddan ortiq ko’chirma olish, matnning mantiqiga putur etkazib, uning uslubiy xususiyatini saqlab qolishga urinishdan o’zingizni tiying.

Matnni o’qib chiqqandan keyin konspekt qilish usullari
1-variant.

Asosiy so’zlar	Mohiyat, asosiy fikr	Asosiy fikrning ochib berilishi	Xulosa, savollar, shaxsiy munosabat

2-variant.

Asosiy masalalar	Masalalarning ochib berilishi

? Shu turdagi konspekt qilish nima beradi? Siz o’zingiz uchun konspekt qilishning qanday turini tanladingiz?

MI
O’zingiz uchun konspektning har xil turlari: rejali, matnli, erkin, tematik (tahliliy va xronologik) turlariga ehtiyojni aniqlang.
Konspektning u yoki boshqa turishga zarurat nima bilan izohlanadi?


REFERAT



Referat – bir yoki bir necha manbalarda mavjud bo’lgan g’oyalarning qisqacha yozuvi, u har xil nuqtai nazarlarni qiyoslash va tahlil qilish mahoratini taqozo etadi.

Referat – asosiy matn yoki bir necha manbalarni talqin qilish shakllaridan biri. Shuning uchun referat, konspektdan farqli ravishda, yangi, muallifning matni hisoblanadi. Bunday holdagi yangilik yangicha bayonni, materialning bir tizimga solinishi, har xil nuqtai nazarlarni qiyoslashda muallifning alohida pozitsiyasini nazarda tutadi.

Referatlash qandaydir masalaning bir yoki bir necha manbalarning tasniflanishi, umumlashtirilishi, tahlili va sintezi asosida bayon qilinishini nazarda tutadi.