Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Brendning eskirishi 
(inqirozi). Vaqt o ‘tishi bilan uchinchi bosqich 
- pastga qarab ketish bosqichi boshlanadi. Bu muddatning kelishini 
uzoqlashtirish uchun faqat reklama tadbirlari bilan cheklanib qolmaslik 
zarur.
Brendni sifatli tarzda rivojlantirish va tovarga xaridor diqqatini jalb
qilishning yangidan - yangi usullarini o ‘ylab topish zarur b o‘ladi. Hayot 
o ‘zgarib, yangi ustuvor yo ‘nalishlar paydo bo‘lmoqda, bozordagi 
vaziyat o'zgarm oqda.
Tovar va xizmatlami brendlash asoslari bir-biriga yaqin hisoblanadi. 
Xizmatga asoslangan kichik biznesni brendlash, tovarga asoslangan 
kompaniyalaming muammolariga qaraganda katta qiyinchiliklar tug‘di- 
radi. Xizmatlar beqiyos va har bir mijoz tajribasi noyobdir. Hatto kichik 
mijozlar tajribasi tovar va xizmat obro‘siga jiddiy zarar yetkazishi 
mumkin. Bu, ayniqsa, jonli reklama shaklida oson tarqaladigan kichik 
jam oalarda kichik korxonalar uchun ham amal qiladi.
Xizmatni brendlash - bu marketing va aloqa vositalaridan foydalan­
gan holda e ’tibor qaratilayotgan xaridorlaming onggida qimmatli xiz- 
matning k o ‘rinishini yaratishdir. Kompaniyaning nomi, logotipi va 
ramzlari odatda brending faoliyatining markazida bo ‘lib xizmat qiladi. 
Maqsad kompaniyaning identifikatsiyalovchi belgilarini ko‘rganda 
iste’molchilar bilan rezonanslashadigan chizmani yaratishdir. Brendni 
eng sifatli, innovatsion, eng yaxshi qimmatli, eng foydali yoki eng kam 
narx sifatida farqlash brendning umumiy maqsadlari hisoblanadi.
Yuqoridagilami umumlashtirgan holda shuni aytish mumkinki, 
tovar va xizm at brendingini amalga oshirish o ‘zaro o ‘xshash b o isa d a , 
m a’lum xususiyatlarga k o ‘ra farqlanadi:
• tovar ishlab chiqariladi, xizmat yetkazib beriladi;
• tovarlardan foydalaniladi, xizmatlar esa amalga oshiriladi;
• tovar nisbatan moddiy, xizmat mavhum va his qilishga 
asoslangan bo‘ladi.
Iste’m olchilaming katta qismi tovar markasi bilan brendni bir narsa 
deb o ‘ylashadi. Ushbu tushunchalar bir-biri bilan chambarchas bogMiq 
b o iish ig a qaramay, tovar va tovar markasi muhim farqlarga ega.
Tovar markasi bu mahsulot yoki paketga joylashtirilgan individual 
ishlab chiqaruvchining belgisidir. Bu chizma, so‘zlar yoki ikkalasining
193

---

kombinatsiyasi bo‘lishi mumkin. Noyob korporativ logotip iste’molchi- 
ga mahsulotni raqobatdosh kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilgan 
o ‘xshash mahsulotlardan ajratib olishga imkon beradi. Bu mahsulotni 
bozorda boshqa takliflardan ajratib turadigan va uni maxsus qiladigan 
o ‘ziga xos uslub, dizayn yoki shiori bo'lishi mumkin. Savdo korxona- 
sining yoki mahsulot ishlab chiqaradigan kompaniyaning farqlovchi 
belgisi chizmaiy ro‘yxatdan o ‘tkazilishi kerak. R o ‘yxatdan o ‘tkazilgan- 
dan so ‘ng, egasiga ushbu savdo markasidan foydalanish huquqini 
tasdiqlovchi sertifikat beriladi. Ajratib turadigan belgi mahsulotga ham, 
qadoqqa ham joylashtirilishi mumkin. Tovar markasini ro ‘yxatdan 
o4kazish orqali siz tovar yaratadigan pulning yagona monopol oluvchisi 
bo‘lasiz. Brend raqobatchilami sizning shaxsiy daromad manbaingizga 
t a ’sir qilishining oldini oladi. Faqat savdo markasini ro ‘yxatdan 
o'tkazish kerakligini tushunish muhimdir
Brend - bu allaqachon bozorda mashhurlikka erishgan va iste’mol­
chilar orasida talabga ega b o ig an savdo markasi. Brendli mahsulotni 
reklama qilishda xaridorda mahsulot sifati bilan bogTiq m a’lum m a’lu- 
motlarga ega bo'ladi. Marketologlarning ta ’kidlashicha, agar iste’mol­
chilaming 20% dan ortig‘i mahsulotni ijobiy baholasa, uni brend deb 
atash mumkin. Boshqacha qilib aytganda, brend - bu maqsadli audito- 
riyaning muhim qismining ongiga singib ketgan o ‘ziga xos savdo m ar­
kasi.
Ishlab chiqaruvchining mahsuloti taniqli va mashhur b o ‘lib, raqo- 
batchilaming mahsulotlari bilan taqqoslaganda, u brendga aylanadi. 
Darhaqiqat, brend - bu xaridorlaming talabiga ega bo‘lgan va bozorda 
m a’lum bir joyni egallab turadigan savdo markasi. Bu avtomatik ravish­
da va q o ‘shimcha investitsiyalarsiz foyda keltiradi.
Tovar markasi va brend tushunchalarini yanada chuqurroq tahlil 
qilamiz:
1. Tovar markasi chizmaiy ro ‘yxatdan o ‘tgan mahsulotning o ‘ziga 
xos belgisidir. brend - bu iste’molchining ongiga xos b o ig a n mahsulot 
tavsiflari majmui.
2. Ushbu ikkita tushuncha hissiyotlar mavjudligida ham farq qiladi. 
Brend mahsulot sotib olishga turtki beradi va tovar markasi mahsulot 
yoki xizmatning o ‘ziga xos belgisi rolini o ‘ynaydi.
194

---

3. Tovar raarkasi deyarli har bir kompaniyada mavjud va faqat bir 
nechtasida brend mavjud. Har bir brendli mahsulot markasiga ega 
b o iis h i kerak.
4. Brend iste’molchilaming ongida b o ig an ligi sababli u o ‘nlab va 
hatto asrlar davomida yashay oladi. Tovar markasida bunday prognoz
yoq-
5. Xaridorlar brendli tovarlarni mukammal sifat bilan birlashtira- 
dilar. Bu tovar markasi uchun majburiy emas.
6. Brend ijobiy yoki salbiy zaryadga ega. Tovar markasida bu yo‘q, 
chunki bu mahsulotlarning mutlaqo neytral farqlovchi belgisidir.
7. Brendlash - bu mahsulotni ilgari surishning samarali usuli, chunki 
iste’molchilar mashhur mahsulotni sotib olishga tayyor. Biroq, ular 
k o ‘pincha tovar markasi uchun pul to ia sh n i xohlamaydilar.
8. Tovar markasini yaratish ishlab chiqarish bilan b o g iiq , bu esa 
katta miqdorda pul talab qiladi. Brend bunday qilmaydi. Bundan 
tashqari u sarmoyasiz avtomatik ravishda pul topadi. Pul topish 
motivatsiya yaratadi. Brend qanchalik kuchli b o is a , u shunchalik ko ‘p 
motivatsiya yaratadi va shunga k o ‘ra siz k o ‘proq pul topishingiz 
mumkin. Agar siz brenddan pul olmayotgan b o isangiz, unda biror narsa 
noto‘g‘ri yoki sizda hali brend yo‘q.
Tovar markasining rivojlanishini mustaqil ravishda hal qilishi 
mumkin. Mahsulot brendga aylanishi uchun siz samarali strategiya 
ishlab chiqadigan professional brend agentligining xizmatlaridan foyda- 
lanishingiz kerak. Sizning kompaniyangiz mahsulotlari raqobatchilar- 
ning mahsulotlaridan keskin farq qilsa, bu sizga doimiy mijozlami saq­
lash va yangi mijozlami jalb qilish, daromadlami k o ‘paytirish imkonini 
beradi. Bundan tashqari, brend g ‘oyadan boshlanadi. G ’oya keyinchalik 
odamning ongida aks etadi va ular haqida o ‘z fikrini shakllantiradi. 
Odamlar brend uchun to ia sh g a tayyor, chunki bu hissiyotlar majmuini 
beradi va ular tovar markasi uchun to ia sh g a tayyor emaslar, chunki u 
shunchaki so'zlar. Brend puldan k o ‘ra qimmatroqdir.