Urganch davlat universiteti fizika-matematika fakulteti fizika kafedrasi

Bruster qonuni qutblanishi. Bruster qonuni Interferensiya va difraksiya hodisalari yorug‘likning to‘lqin (elektromagnit to‘lqin) tabiatiga ega ekanligini tasdiqlaydi, ammo yorug‘lik bo‘ylama yoki ko‘ndalang to‘lqin xossasiga egami, bu to‘g‘risida aniq ma’lumot bermaydi. Hatto to‘lqin optikaning asoschilari bo‘lgan Yung va Frenellar ham uzoq vaqtgacha yorug‘lik to‘lqinlarini, xuddi tovush to‘lqinlari kabi, bo‘ylama to‘lqinlar deb hisoblab keladilar. Yorug‘likning qutblanishi kashf qilingandan keyingina yorug‘lik to‘lqinlarining xarakteri haqidagi savolga javob topildi. Shu paytgacha qutblanish qutblanishqutblanish hodisasi faqat ko‘ndalang to‘lqinlarga xos ekanligi ma’lum edi. Demak, yorug‘lik ko‘ndalang elektromagnit to‘lqindan iborat: mexanik to‘lqinlarda elastik muhitning zararlari o‘z muvozanati atrofida to‘lqin tarqalishiga yo perpendikular tekislikda (ko‘ndalang to‘lqin), yo to‘lqin tarqalish yo‘nalishida (bo‘ylama to‘lqin) uzluksiz tebranib tursa, yorug‘lik to‘lqinida esa to‘lqin tarqalish yo‘nalishiga perpendikular teksiliklarda uzviy bog‘langan www.ziyouz.com kutubxonasi 6 2 elektr vektori elektr vektori E  (elektr maydon kuchlanganligi) va magnit vektori (elektr maydon kuchlanganligi) va magnit vektori B  (magnit maydon induksiyasi) tebranadi. Yorug‘lik to‘lqini faqat shu E va B vektorlarning tebranishlari bilangina mavjuddir. Yorug‘lik tarqatayotgan har bir real manba (nurlanayotgan jism) tartibsiz nur sochuvchi, ya’ni elektr va magnit vektorlarining tebranishlar tekisligi turlicha bo‘lgan ko‘plab atomlardan tashkil topgan. Bu atomlardan tarqalayotgan to‘lqinlar bir-biriga qo‘shilib, tabiiy yorug‘lik nurini tabiiy yorug‘lik nurini hosil qiladi. Òabiiy yorug‘lik nurida fazoning barcha tekisliklari tebranayotgan elektr E va B magnit vektorlari mavjuddir. Bunday nur qutblanmagan nur yoki tabiiy nur (yorug‘lik) deb ataladi. Umuman, ko‘p hollarda faqat yorug‘lik nurining elektr vektori to‘g‘risida so‘z yuritish maqsadga muvofiq deb qabul qilingan, chunki yorug‘likning fizikavay, kimyoviy, biologik va boshqa ta’siri, asosan, elektr vektori (tebranish)E bilan bog‘liqdir. Demak, tabiiy yorug‘likda elektr vektorining tebranishi boshqa yo‘nalishlardagi tebranishlardan ustunlikka ega bo‘lgan biron-bir yo‘nalish mavjud emas. Bu, yorug‘lik nuridagi fazoning barcha tekisliklarda tebranayotgan elektr tebranishlari teng kuchli bo‘ladi, degan ma’noni beradi.