Urganch davlat universiteti filologiya fakulteti

nimalarni? 
so‘rog‘iga javob bo‘lgan to‘ldiruvchi tushirib qoldirilsa, 
nimalarni sug‘organimiz;
4-gapdan 
kimlar bilan? 
so‘rog‘iga javob bo‘lgan to‘ldiruvchi tushirilsa, kimlar 
bilan suhbatlashgani ma’lum bo‘lmaydi. Shuning uchun nutqda to‘ldiruvchilar 
qo‘llanadi. 
Kimni?, kimdan?, kimga?, nimaga?, nimada?, nimalarga?, kim 
bilan? 
kabi so‘roqlarga javob bo‘lgan ikkinchi darajali bo‘laklar to‘ldiruvchi 
bo‘lishi, to‘ldiruvchi, asosan, ot va olmoshlar bilan ifodalanishi uqtiriladi. 
O‘quvchilar berilgan gaplarni o’qib, ega, kesim, to‘ldiruvchilarni ko‘rsatadilar, 
to‘ldiruvchi gapning qaysi bo‘lagiga bog‘langanligini aytib beradilar.
1. Haydovchi avtobusni to‘xtatdi.
2. Shuhrat rasmni qalam bilan chizdi.

---

3. Sinf rahbarimiz kitobni bizga berdi. 
Kimga? kimdan? nimani? nima haqida? 
so‘roqlari doskaga yozib qo‘yiladi. 
O‘quvchilar shu so‘roqlarga javob bo‘lgan to’ldiruvchi ishtirokida gaplar tuzib 
yozadilar, ega, kesim va to‘ldiruvchilarning tagiga chizadilar. 
 

To‘ldiruvchi aniqlash jarayonida quyidagi ishlar bajarilishi maqsadga 
muvofiq: 
– berilgan gaplardan to‘ldiruvchilarni ajratish; 
– to‘ldiruvchi va uning ifodalanishini izohlash, uning so‘roqlari ustida 
ishlash; 
– so‘z, so‘z birikmasi, kengaytirilgan birikma va gap bilan ifodalanishi ustida 
amaliy ishlar; 
– so‘z birikmasi bilan ifodalangan to‘ldiruvchili gaplarda yordamchi so‘zlar, 
ularda tinish belgilarining ishlatilishi, ularni kengaytirilgan birikmalar bilan 
almashtirish ustida ishlash.
To‘ldiruvchi o‘zi tobe bo‘lgan gap bo‘lagiga boshqaruv yo‘li bilan bog‘lanadi.
7
To‘ldiruvchi haqidagi bilimlar, fe’l kesimga bog‘langan to‘ldiruvchili va 
to‘ldiruvchisiz gaplarni o‘zaro qiyoslash orqali qulayroq izohlanishi mumkin: 
Daraxt taglari