Urganch davlat universiteti filologiya fakulteti o`zbek tili sirtqi yo`nalishi 181-guruh talabasi saparbayeva adolatbonuning ona tili va adabiyoti o'qitish metodikasi fanidan bajardi: Saparboyeva Adolatbonu Tekshirdi

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI FILOLOGIYA FAKULTETI O`ZBEK TILI SIRTQI YO`NALISHI 181-GURUH TALABASI SAPARBAYEVA ADOLATBONUNING ONA TILI VA ADABIYOTI O'QITISH METODIKASI FANIDAN





Bajardi: Saparboyeva Adolatbonu
Tekshirdi:

URGANCH-2022

Dramatik asarlarni tahlil qilish
Reja:
1.Adabiyot darslarda dramatik asarlarning asosiy belgilari.
2.Adabiyot darslarda dramatik asarlar teatr va adabiyotga xos xususiyatlarning uyg’unlashuvini hisobga olish zaruriyati.
3.Adabiyot darslarda drama asarlari tahlilida saxnaviylikni hisobga olish.
4.Xulosa.
5.Foydalanilgan adabiyotlar ro'yhati.

Aslida dramatik asarlar tahlili ham xuddi epik va lirik turdagi asarlarni tahlil qilishga juda ham uxshab ketadi. Ammo dramatik turdagi asarlar faqat o`kish uchun emas, balki asosan ko`rsatish, namoyish etish uchun ham yozilganligi sabab teatrga xos xususiyatlar hisobga olinishi, ya'ni yaratilayotgan vaqtidayok asarning spektaqlga aylanishi ko’zda tutilishi joiz. Dramatik asarlar tahlili o’zgacha sinchkovlikni talab etadi. Aslida so’z va teatr san'atlarining omuxtasi bo’lmish dramani ukish, idrok etish hamda tahlillash uchun muayyan darajada kushimcha zurikish lozim bo’ladi. Qahramonlar va ularning tuyg’ulari, insoniy sifatlari haqida muallifning harakteristikasi bo’lmagan sharoitda asar qahramonlari holati, ruhiyati va shaxsiyati borasida fikr yuritish, muayyan xulosalar chiqarish katta aqliy kuvvat takozo etadi.

Drama asarlari tahlilida asosiy e'tiborni qahramonning sa'jiyasini ochishga qaratish lozim. Negaki, har bir dramatik qahramon tabiati yuzasidan ularning o’z so’zlari, xatti-harakatlari orqaligina fikr yuritish mumkin, bu ishda boshqa adabiy turlardagi singari muallif yordam berolmaydi. Dramatik asarlarni tulakonli tahlil etish uchun teatr san'ati qoidalaridan ham xabardor bo’lish zarur.
Dramatik asarni tahlilga jalb etishda tadqiqotchi bir qator kiyinchililarga duch keladi. Avvalo, dramatik asarning uqilishi boshqa turdagi asarlardan tubdan farq qiladi va muayyan nazariy tayyorgarlikni talab etadi. Shu xildagi tayyorgarlik yukligi uchun ham ishilar ko’pincha dramatik asarlarni ukimaydilar. Bordi-yu, saxna asari uqilgan taqdirda ham uni idrok etish, uning zamiridagi badiiy ma'noni topish oson kechmaydi. Chunki drama asarida muallif mutlaqo ishtirok etmaydi, uning pozitsiyasi biror yul bilan bayon qilinmaydi va asarda ruy berayotgan to’qnashuvlarni ma'naviy jihatdan baholash hamda undan estetik xulosa chiqarish kitobxonning hayot tajribasiga, intellektual darajasiga, ma'naviy sifatlariga bog’liq bo’lib koladi. Murakkablik yana shundaki, drama asarlarida voqea ham, tuyg’u ham yetakchi bo’lmaydi. Bu xil asarlarda harakter asosiy o’rin tutib turadi. Chunki dramatik turdagi asarlar qanday janrda bo’lishidan kat'i nazar dramatizmga - ruhiy xavotir shiddati tasviriga kurilgan bo’ladi. Dramatik asarda qahramon uchun hayot-mamot ahamiyatiga ega bo’lgan qandaydir bir narsaning kuldan berilishi yoki amalga oshmay kolishi xavfi tasvirlangan bo’lishi kerak. Ana shundagina dramatik asar yuzaga chiqadi. Tahlilda ushbu nazariy talabga alohida berish lozim bo’ladi.
Dramatik turdagi asarda qahramon nutqi xal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Negaki, muallif bayon qilishi ham, munosabat bildirishga ham, tasvirlashga ham xaqli bo’lmagan ushbu adabiy turda nutq deyarli barcha vazifani o’z zimmasiga oladi. Monolog shakli bilan tomoshabinlarga, dialog tarzida saxnadosh sheriklarga murojaat qilishning, voqealar rivojining, harakterlar ochilishining vositasi bo’ladi. Shuning uchun ham dramada nutq alohida bir badiiy kuvvatga ega bo’ladi. Tahlil mobaynida shu holat hisobga olinishi lozim. Dramatik nutqka doir yana bir jihat shundaki, dramatik asar tili, albatta, bir qadar kutarinki, aytilishi jarangli, eshitilishi aniq bo’lishi lozim. Chunki u saxnada kuyilishi zarurligi, tomoshaxonaning turli burchaqlarida utirganlarga eshitilishi uchun shunday xususiyatlarga ega bo’lishi joiz. Dunyodagi barcha dramatik qahramonlarning bir qadar sun'iyrok tilda so’zlashi va L.Tolstoy tomonidan tankid qilinganligi sababi shunda. Drama qahramonlari kuyuk tuyg’ular, hissiyotlar buroni ogushida yashaydilar, kuchli to’qnashuvlarni boshdan kechiradilar, keskin va ta'sirchan tilda sulashadilar, har qanday voqea-hodisaga keskin va kutilmagan munosabat bildirishga moyil bo’ladilar.Dramatik asarning yana bir o’ziga xos jihati shundaki, drama badiiy hodisa hayot hodisasiga aylangan, kishining sezgi a'zolariga bevosita ta'sir etish kudratiga ega bo’lgan yagona adabiy turdir. Dramada qahramonlar harakteri vokelik tarzida, tomoshachining ko’z oldida namoyon bo’ladi va kuchli ta'sir utkazadi. Shuning uchun ham drama asarlarini tahlil qilish anchagina murakkab yumushdir. Kuchli insoniy harakterlar, to’qnashuvlaridan ut chaknaydigan hayotiy ziddiyatlarning asosini topish, pesa qahramonlari ruhiy tulgoklari bilan tanishtirish orqali kishida insoniy pozitsiya va ma'naviy qadriyatlar tizimi shakllantiriladi.

Kishidan ma'lum darajada hayotiy va madaniy tajriba bo’lishi, intellektual tayyorgarlik talab qiladigan dramatik asarlar bilan yoshlar qancha erta tanishsalar va ulardan tezrok bahramand bo’lishsa, ularning ma'naviyatini shakllantirish jarayoni shunchalik muvaffakiyat bilan boradi. Ayrimlar g’oyat murakkab tuyg’ular, chigal insoniy taqdirlar tasvirlangan "Shox Edip", "Kirol Lir", "Mirzo Ulugbek", "Abo’lfayzxon" singari asarlarni idrok etish mushkul, ulardagi badiiy ma'noni, odamzotning ulkan dardlarini, iztiroblarini tushunish kiyin deyishadi. Bu xildagi "mexribonlik" odamninafaqat aqlan, balki ma'nan ham yalkov, tanbal qilib kuyadi. Agar odam o’z vaqtida hissiy tarbiya kurmasa, tuyg’ulari kamol toptirilmasa, un turt yoshida ham, kirk turt yoshida ham insoniy tuyg’ulardan, murakkab kechinmalardan bexabar yashab utaverishi mumkin. Fikr qilish, xis etish, tuyish ham boshqa har qanday insoniy kunikma va malakalar singari yoshlikdan shakllantirilishi lozim.

Masalan: "Shox Edip" tragediyasi voqealar tragediyasi emas, insoniy harakterlar fojeasidir. Muallif asarda nima bo’ladi degandan ko’ra, qanday bo’ladi degan savolga javob berishga ko’proq e'tibor bergan. Tragediya boshdan-oyok qismatning kudratini, taqdirning inson ustidan cheksiz hukmronligini namoyish etuvchi voqealar asosiga kurilgan bo’lsa-da, Sofoklning bemisl mahorati tufayli asarda qatnashgan har bir qahramon pesa davomida o’zining chinakam kiyofasini to’liq kursata oladi. Jahon adabiyotida Edip singari iztiroblar kiynogini tortgan, o’ziga bog’liq bo’lmagan holda gunohlar batkogiga botgan va shu bois kechirgan azoblarining darajasi yanada baland bo’lgan boshqa qahramonni uchratish kiyin. Fojiadagi iztiroblar silsilasining daxshatli tomoni shundaki, asardagi qahramonlar bilib qilgan gunohlari uchun emas, balki qismatlari shundokligi uchun azoblarga giriftor etiladilar. Sofokl uchun gunohning kim tomonidan, nima uchun va qanday amalga oshirilgani emas, balki qilingan gunoh va unga yarasha ajr masalasi muhimdir. Dramaturg inson va qismat munosabatlarini kursatish jarayonida har bir alohida insonning o’z taqdiri bilan o’ziga xos tarzda, ma'naviy dunyosiga loyik darajada uchrashganini xakkoniy aks ettirna bilgan. Bilib-bilmay gunohga botildimi, undan tozalanish uchun harakat qilish jarayonida har bir qahramon o’ziga xos yul tutadi va shu tarzda o’zining insoniy sifatlarini namoyon etadi.

Tragediya markazida to’rgan Edip - azaldan bezovta va gamgusor qalb soxibi. U hech qachon sha'niga dog tushiradigan ish qilmagan va shu bois: "Mening dilimdagi mudom tilimda",-deyishga xaqli. O’zga yurtdan kelib, taqdirning xoxishi va o’zining tadbirkorligi tufayli bu yurtga hukmdor bo’lgan Edip konuniy shox Lay ulimda o’zining ishtiroki bo’lishi mumkinligini xayoliga ham keltirmaydi. Shuning uchun ham marxum Lay tomonidan noma'lum kotilga karshi: "Maylio’zim bo’lay xuntalab ugli",-deydi. Shunday odamga avliyo Tiresiyning: "Yurtga bu ofatni keltirgan - sensan", degan da'vasidaxshatli adolatsizlik bo’lib tuyulishi tabiiy, albatta.

Sofokl badiiy tasvir tarixida birinchi marta peripetiya deb ataluvchi usuldan foydalanadi va yuksak badiiy natijaga erishadi. Badiiy asar qahramonlari harakatlarining ular istagiga mutlaqo zid natija berishi tasviri usuli peripetiyadir. Edip Layning xaloqatiga chindan ham aloqasi yukligini isbotlashg, o’ziga nisbatan ayrimlarda paydo bo’lgan shubxani yukotish uchun qilgan har bir harakati, aksincha, o’zining ham gumonini kattalashtirib kotilligini ayonlashtirib boraveradi. Iokasta tilidan Layning chorraxada uldirilganini eshitganda, Edip kungliga shubxa urugi to’shadi. Voqealarning bundan keyingi rivoji mazkur shubxa urugining tez kukarib, mevalar berishiga imkon yaratadi. Kutilmaganda, o’zining Lay kotili ekanini bilib, ayovsiz itirob iskanjasida qolgan Edip boshiga togdan ham ogir faloqat yogiladi: u o’z otasini uldirgan padarkush, o’z onasiga uylangan zinokor va undan farzandlar ko’rgan badbaxt kimsa ekan!

Ayni Edipning, bir zamonlar Fivani balolardan xalos etgan shoxning gunohlari tufayli yurtga ofat yogilishi va ofatlar sababchisini izlayotgan kishining o’zi sababchi bo’lib chiqishi tasviriasnosida Edip shaxsiyatiga xos yorkin va go’zal jihatlar inkishof etiladi. Edip shaxsiyatiga xos yorkin jarayonida vaziyatning ogirlashayotganini, xakikatning oydinlashuvi uning zarariga xizmat qilishini bilsa-da, Edip chuponga: "Evox, sen aytishing, men tingldashim shart",-deydi. Bu o’rinda Edip taqdir karshisida ojiz, lekin insof va adolatga sodik kuchli shaxs sifatida gavdalanadi. Uning har bir gapi qanchalik azoblanayotganligini yorkin kursatadi. Shoxning hayot yo’llariga kiritgan har bir aniqlik uning yuragiga kadalgan xanjar kabi ta'sir etishi va uning daxshatli ogrigi juda ishonarli tasvirlangan.

Edip - o’zini ayaydigan kishi emas. U - o’zlikni yenggan, manfaatidan ustun tura biladigan buyuk inson. Ayni vaqtda, Edip - tirik odam. Oddiy banda. Shu bois kurkadi, ikqilanadi. Shoxning Iokastaga qarata: "Shubham borki, avliyo kur emas", "Kur - kaman, ortikcha gapirvordim",-deya qilgan ikrorlarida uning shu xislatlari namoyon bo’ladi. Edip shaxsiyatiga xos yetakchi fazilatlar: xalollik va vijdonlilik. Tabiatidagi boshqa sifatlar uning shu fazilatlariga tobs. Shuning uchun Edip shiddat bilan o’zini fosh etuvchi xakikatning tagiga yetadi. Bu xakikat - ulimdan-da ogir, sharmandalikdan-da kir. Edipday inson shu U dunyoda otam-onam yo’ziga

Qanday bokdim - ko’zlarimni uymasam?

Badbaxtonam mendan tukkan bollarga

Qanday bokdim - ko’zlarimni uymasam?

...Yurtga konli dog tushirgan kotilni

Yuk qilishga o’zim farmon berganman.

Endi esa fuqaroning ko’ziga

Qanday bokdim - ko’zlarimni uymasam?

Yuk! Bu ham kam. Kulim bo’lsa bakuvvat...

Kulogimning pardalarin yirtardim...

Edip kiynoklardan zorlanmaydi, yengillik bo’lishini xayol ham qilmaydi. U - sunggi damgacha yurt qayg’usi bilan yashay oladigan inson. Shu sabab oxirgi damda:

Men badbaxt boshimni olib ketaman,

Toki xudolarning kaxru gazabi

Yurtimga yogilmasin, - deya fivaliklarni ofatlardan xalos etishga o’rinadi.

Asardagi boshqa qahramonlar ham fojianavis tomonidan juda puxta ishlangan. Xususan, Iokasta, Kreont, Tiresiy obrazlari badiiybarkamolligi tufayli xano’zgacha ham estetik kimmatini yukotmay kelmokda. Iokasta - avvalo ayol. Onaga, ayolga, xotinga xos barcha xususiyatlar unga ham begona emas. Iokasta ham hamma ayollar singari, avvalo, ro’zgorining tinchyakinlarining betashvish bo’lishini istaydi. Uning uchun oliy xakikatga yetishdan ko’ra, oila butunligini saqlab kolish muhimrok. Elchi bilan Edipning suhbatidan erining aslida kim ekanini erkaqlardan oldinrok sezib qolgan farosatli Iokasta: "Bari bir emasmi? Muncha yonmasang...", - deya iltijo qiladi. Eriga qarata: "Bilmaganing yaxshi zotingni, shurlik!" - deb yozgirganda ham, butun xakikatni bilgach, sir bermay, Edip va elchi yonidan ketib qolganida ham chinakam ayol, oilasi tinchini ulaydigan mexribon xotin sifatida namoyon bo’ladi. O’z o`gliga xotin bo’lganini, bolasidan farzandlar tukkanini bilgan Iokasta bir ayol qilishi mumkin bo’lgan ishni qiladi: o’zini osadi! Iokasta shaxsiyati Edip shaxsiyati singari kulamdor emas. Shu bois ham u Edip singari chora kurishi yoki sunggi damda yurt tashvishini uylashi mumkin emasdi. Sofokl bu xolni buyuk san'atkorlik bilan ifoda eta bilgan.

Dramaturg qahramonlari ruhiyatini eng nozik jihatlarigacha bexato ko’radi va yorkin tasvirlay biladi. Sir ochilgach, Iokastani izlayotgan Edipning fojiona holati tasviri daxshati shunday beriladi:

Tig surab kimnidir surishtirdi u,

Kani xotinimdeb ayta olmasdi,

Ayta olmas edi, kani onam deb...

Edipning Kreontga qarata: "Uni..., Uydagini... o’zing dafn etgal, O’zing bil... bu sening kondoshlik burching", - deya qilgan iltijosida qahramon ruhiyatidagi adoksiz gam, cheksiz xijolat juda ingichka, nozik tasvirlanganki, bu satrlarning yigirma besh asr oldin bitilganiga odam ishonmaydi. Ayni bir holatdan bir-biriga zid ikki xil ma'no chiqarish, bir vaziyatdan qarama-karshi xulosalarga kela bilish "Shox Edip" asarida yuksak san'at darajasida xal etilgan. Edipning kixlari bilan xayrlashuvi saxnasi bu jihatdan aqlni lol koldiradi:

Kaydasiz, kizlarim, yakinrok keling

Ilk bor aka bo’lib... kul cho’zay sizga,

...Yoningizda to’rgan shu badbaxt ota

Kurmasdan, bilmasdan... sizni olamga

Keltirib kuydi-ku... o’z onasidan...

Otangiz - padarkush, onangiz esa -

Sizni o’z uglidan tukkan kaboxat.

O’z qizlariga aka bo’lib qo’l o’zatishga, onasidan farzand ko’rishga majbur bo’lgan odam qismatining daxshati o’quvchilar Sofokl mazkur tragediya orqali odamlarga nasixat qilmaydi, yul kursatmaydi. U asaridan xulosa chiqarishga ham hech kimni undamaydi. Lekin badiiy xakikatning daxshatli kudrati o’quvchini uyg’a toldiradi. Sofokl hayotning murakkabligi, inson taqdirining chigalligini butun shafkatsizligi, go’zal va jirkanch taraflari bilan kursatib bergan. O’zini dunyoning xujasi deb hisoblovchi odam, aslida, o’z qismatiga ham xujayin bo’lolmasligi xakkoniy aks ettirilgan. "Shox Edip" fojiasining mohiyati inson umrining, u erishgan martabalarning utkinchi ekanligi, odam umri imtixon uchun berilganini anglatishda namoyon bo’ladi. Bu asar kishini o’zi, o’zgalar, odam, olam haqida uylashga undaydi. Edipni qanday baholash kerak? Qanday odam o’zi? Fojia kitobxonni ta'sirlantirish, tuyg’ularini junbushga keltirish orqali uylashga majbur etadi. Uylash esa bir ne'matdir.

Xulosa
Spektakl nomining g’oyaviy va badiiy ma’nosi. Sarlavha har qanday janrdagi asarga kiritiladi. Uning dramadagi o'ziga xosligi nimada? Spektaklning nomi hayotiy materialni to'liq qamrab olishga intilmaydi, xuddi epik asarda bo'lgani kabi, sarlavha haqiqatni to'liq tasvirlashning muhimligini ta'kidlash uchun, gohida, uning asosiy g'oyasini singdiradi.

Dramadagi unvon, so'zlar singari, juda umumlashtirilgan va shaxsiy nom bermaydi (she'riyatda unvon tez -tez rad etilguncha). Asarda sarlavha ochiqroq, maqsadli ravishda markaziy to'qnashuvning mohiyatiga olib keladi, asarning ma'nosini qalinlashtiradi, ko'pincha uni aforizmga, maqolga, "maxim" ga jamlaydi. Sarlavha poetikasi ham dramaning umumiy xususiyatini - uning ikki o'lchovliligini, ramziyligini buzadi.

O'yinda "O'rmon" nomi ontologik qadriyatlar nuqtai nazaridan asosiy to'qnashuvni baholashga ataylab moslashtiriladi- bu o'yin davomida yog'ochni har kuni sotib olish va sotish motivi orqali amalga oshiriladi. vaziyat, olijanob qoidani savdogar qoidalariga almashtirishning ijtimoiy to'qnashuvi sifatida, "ruh ekologiyasi" ni falsafiy tushunish sifatida ...

Drama janrining eng o'ziga xos xususiyati uning harakatining o'ziga xosligidadir: spektaklda barcha sahna, hodisalar va aktlardagi barcha izohlar, monologlar, dialoglar, polologlar, tafsilotlar, faktlar, hodisalar yagona yaxlit ziddiyatga birlashtirilgan. , kesishgan "sahna harakati" ga.
"O'rmon" spektaklining birinchi ko'rinishida, birinchi muloqotda, o'quvchi - xonim suhbatga chaqirgan Aksyushaning mahri Karpning xizmatchisidan xonimning o'rmonni sotishi haqida so'raydi: u qo'rqadi mahr uchun - ya'ni, faqat ma'lum bir mahalliy vaziyatga, balki yog'ochni sotish va sotib olishning umumiy, tayyor mojarosi bilan bog'liq bo'lgan birinchi so'zlar. Maktab o'quvchisi, daromad olish uchun uylanishga tayyor Bulanov, mumkin bo'lgan mahrga havas qiladi. Boshqa tomondan, savdogar Vosmibratov o'g'lini Aksyushaga gugurt keltirishini o'rmonni mahr sifatida tortib olish umidida o'rmon sotib olish bilan bog'laydi.
Dramatik asarda qahramonni ifodalashning ekspressiv vositasi uni bilvosita taqdim etish usullari bo'lishi mumkin - masalan, 1 -bandda Neschastlivtsevning maktubi, spektaklning barcha qahramonlarining sharhlari. Jiyanining maktubini o'qish, uning "mehribon xolasi" haqidagi qahramonona idealizatsiyasi tasvirlangan va unga sharhlar yozilgan, unda o'zini kambag'al qarindosh-shogirdining xayriya xo'jayini sifatida o'zini tasdiqlashi o'g'rilikni talon-taroj qilish faktini rad etadi. Voris, spektaklning boshqa asosiy syujet chizig'ini bog'laydigan yana bir qarama -qarshi korrelyatsiyani yaratadi: Gurmi to'qnashuvi va Neschastlivtseva.
-bandda, nafaqat Penki mulkidagi vaziyat qayta tiklandi, balki uning aholisi va mehmonlari bilan tanishibgina qolmay, balki umuman o'yinning ziddiyatiga tayyorlanmoqda: har bir izoh, har bir tafsilot o'yinning umumiy ziddiyatining proektsiyasi bo'lishi. Dramadagi "sahna harakati" ning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, undagi harakatlar ular amalga oshgan paytda paydo bo'lsada, ular jarayonida, lekin shu bilan birga ular o'yin ziddiyatini buzadilar. butun: drama har bir sahnaning markaziy to'qnashuvlariga boradigan qisqa va maqsadli yo'li bilan ajralib turadiAgar epik asarda hikoya qilish tilining asosiy to'qimasi muallif nutqi bo'lsa, unda tasviriy tizim dramada har doim nutq xususiyatlari ustunlik qiladi: dramada "yozuvchi uchun badiiy so'z dramatik harakatni rivojlantirishning asosiy va hatto yagona vositasidir. Asarda hamma narsa so'z yordamida amalga oshadi ... ”(V. Uspenskiy).

Dramaning bu xususiyati "so'z sehrgarida" (M. Gorkiy) Ostrovskiyda o'zining klassik timsolini topdi. U "nutq teatri" ni yaratuvchisi, unda "har qanday boshqa harakat, har qanday sahna spektakli, yuz ifodalari faqat adabiy spektakl, so'zdagi harakatning engil ziravori bo'lib xizmat qilishi kerak ..." (I. A. Goncharov). Ostrovskiyning spektakllari qiziqarli o'yinlar emas, balki ijtimoiy va psixologik personajlarning o'yinlari, shuning uchun qahramonlarning nutqlari, odatda, nafaqat nizoning ba'zi burilishlarini ochib beradi, balki ularning avtoharakterizatsiya vositasi bo'lib, ularning mohiyatini ochib beradi. ong jarayonlari, ularning o'ziga xos xususiyatlari, fikrlash, his -tuyg'ular va his -tuyg'ular.

Dramatik janrni tahlil qilishning eng muhim usullaridan biri - undagi personajlarning tartibini ko'rib chiqish: personajlarning nisbati - mujassamlashtirishning eng samarali vositalaridan biri. muallifning pozitsiyasi.

Keling, 1 va 2 -hodisalardagi tasvirlarning o'zaro bog'liqligini tushunaylik - spektaklning bu birinchi sahnalari aniq parallellik tamoyiliga binoan qurilgan: bu erda xizmatkor Karp o'z navbatida Aksyusha va Bulanov bilan muloqotga kirishadi va ularga boshqacha munosabatda bo'lishadi. ularning talablari.

Aniq bo'lmagan vaziyatlarda, yosh qahramonlarning xarakterlarining qarama -qarshiligi yaqqol namoyon bo'ladi: Aksyushaning befarq ko'rinishi, sof ko'rinishi va Bulanovning xudbin, beparvo turi. Bu dialoglar vizual korrelyatsiyada ko'rsatilgan va hikoyalar o'ynaydi: Aksyushaning baxtga intilishi, Bulanovning boylikka intilishi.

Ammo bu nafaqat vaziyatning "qofiyasi" bilan o'yinning boshlanishini ko'rsatish uchun mo'ljallangan: Aksyusha Karpdan kimgadir eslatma berishni so'raydi, Bulanov xizmatkoriga sigaret to'ldirishni buyuradi; Karp birinchi iltimosni bajaradi, garchi u xo'jayinning manfaatlariga zid ekanligini tushunsa -da, ikkinchi iltimos, xo'jayinga shikoyat qilish tahdidiga qaramay, u bajarishdan bosh tortadi.

Aniq bo'lmagan vaziyatlarning parallelligi muallifning pozitsiyasini aniq ko'rsatishga imkon beradi: qahramonlarning mulkiy holati, hayot ustalarining kuch -qudrati va ularga to'liq qaramlik. axloqiy masalalar: Karp Aksyushaga kambag'alligi uchun emas, balki yordam beradi; - Axir, Bulanov kambag'al va Aksyusha boylar davrasiga kirgan Bulanovdan ko'ra xizmatkorlarga yaqinroq bo'lgani uchun emas, - axir, Julitta ham xizmatkor, Karp unga shunday tupuradi. Karp kimga va qanday xizmat qilishini ijtimoiy va mulkiy holat emas, balki axloqning axloqiy, xalq buyruqlari belgilaydi - va bu bo'lajak to'qnashuvning "kaliti" personajlarni joylashtirishda parallellik usuli bilan ta'minlanadi.

Qahramonlarning uyg'unligi, o'zaro bog'liqligi, joylashuvi, ularning o'zaro yoritilishi, bunda dramaning 1 ta harakati quriladi, keyingi harakatlarda o'yin g'oyasini ochishning eng muhim usullaridan biriga aylanadi.Sahna harakati" spektaklda nafaqat tashqi harakatda, nafaqat talaffuzda, balki sukutda, mazmunli ko'rinishda, notiq imo -ishorada, yashirin impulsda ifodalanadi - shuning uchun dramatik asarda tahlilning ahamiyati. "og'zaki bo'lmagan badiiy ifoda vositalari", pauzalar, yon tomonlarga ishoralar, beixtiyor imo-ishoralar va boshqalar.

Gurmyjskaya va Aksyusha o'rtasidagi muloqotda 1 -harakatning 7 -chi hodisasining izohlarining hissiy va semantik yuki nihoyatda samarali.

Aksyusha "tushkun ko'zlar bilan", "jimgina" deydi; Gurmyjskaya o'z so'zlarini aytadi, ularga ikki marta muallifning eslatmasi bilan qo'shiladi: "kulib"; Gurmyjskayaning chaqirig'ini qabul qilgan, buzilmagan Aksyusha, ketishdan oldin "ko'zlariga qarab" oxirgi so'zini aytadi.

Garchi bu hodisada qahramonlar hali harakatlarda namoyon bo'lmasa -da, u "sahna harakati" bilan to'yingan - va uning ishtirokchilari xarakterlarining mohiyati va ziddiyatli tugunlari yo'nalishlarda juda aniq namoyon bo'ladi.

Dramani tahlil qilishni uning kichik bir bo'lagini, epizodini (hodisani, sahnani va boshqalarni) tahlil qilishdan boshlagan ma'qul.

Foydanilgan adabiyotlar.
1. Adabiyot nazariyasi. 1-2-tomlar. Toshkent. Fan, 1978-1979.

2. Aristotel. Poetika. Toshkent. 1978.

3. Baxtin M. Estetika slovestnogo tvorchestva. Moskva. 1990.

4. Yuldoshev K. O’qituvchi kitobi. -T.: 1997.

5. Yuldoshev K. O’qituvchi kitobi. -T.: 2001.