Urganch davlat universiteti c h I z m achilik

2-chizma 
2.Parallel proyeksiyalash.
Bu usulda 
S
markazni cheksizlikka 
yo„naltiriladi, ya‟ni uni Oy yoki Quyosh bilan almashtiriladi. Shunda 
S
dan 
kelayotgan 
SA
va 
SB
nur (chiziq ) lar o„zaro parallel vaziyatga o„tadi va 
S
markaz 
s
yo„nalishga almashtiriladi. 
A
va 
B
nuqtalar orqali 
s
proyeksiyalash yo„nalishiga parallel chiziqlar 
o„tkazilib, ular 
H
bilan kesishtiriladi. 
A
′ va 
B
′ o„zaro tutashtiriladi va hosil bo„lgan 
proyeksiya tahlil qilinadi. 
s
yo„nalish 
H
ga og„ma (qiya) vaziyatda bo„ lganda 
qiyshiq burchakli, perpendikular (
H
ga nisbatan to„g„ri burchak (90
о
) ostida) 
olinsa, to„g„ri burchakli (ortogonal-yunoncha 
orto
-to„g„ri, 
gonal
-burchak) 
proyeksiyasi hosil bo„ladi (3-chizma, 
a
, 
b
). 
 
3-chizma 
Bundan keyin faqat to„g„ri burchakli (ortogonal) proyeksiyalash orqali 
chizmada buyum (detal)ning proyeksiya (ko„rinish)lari o„rganiladi. Markaziy 

---

21 
proyeksiyalash orqali chizmalar chizilmaydi u usuldan rassomlar foyalanishadi. 
Chunki perspektiva fani, asosan, markaziy proyeksiyalashga asoslangan. 
Ortogonal proyeksiyalashni mukammal o„rganish maqsadida biror 
geometrik jismning proyeksiyalarini yasab ko„raylik. Parallelepipedni 
H
, 
V
va 
W
tizimida tasvirlash ko„rib chiqiladi.
4-
chizma 
O„zaro perpendikular 
H
, 
V
va 
W
proyeksiyalar tekisliklari fazosida 
joylashgan parallelepiped
H
ga perpendikular qilib olinsa, unga ustki va ostki 
asoslari ustma-ust tushib, bitta kichik to„rtburchak ko„rinishida proyeksiyalanadi. 
Bu yerda
s
yo„nalish 
H
ga perpendikular oligan edi. Endi 
s
yo„nalishi 
V
ga 
perpendikular qilib olinsa, parallelepipedning old va orqa yoq (tomon) lari ustma-
ust tushib, katta to„rtburchak ko„rinishida proyeksiyalanadi (4-chizma, 
a
). 
Shu uchala proyeksiyani bitta tekislikka keltirib tasvirlash uchun 
parallelepiped olib qo„yiladi va uning 
H
va 
W
dagi proyeksiyalari 
V
dagi 
proyeksiyaning ostiga va yoniga joylashtirilsa, tekis chizma hosil bo„ladi. Buning 
uchun 
H
ni 
OX
orqali pastga, 
W
ni 
OZ
orqali o„ngga buriladi. Shunda 
OY
o„q 
ikkiga ajraladi. Bundan keyin proyeksiyalar ko„rinishlarga almashtiriladi (4-
chizma, 
b
).