Urganch-2021 Mundarija

Mavzu: Idrok va hayol.
Reja:

1. 
   Idrok haqida tushuncha. Idrokning nerv-fiziologik asoslari.
   
2. 
   Idrokning murakkabligi. Idrokda kuzatish va kuzatuvchanlik. Idrokning xossalari, idrokda ob’ekt va fon, appersepsiya, idrokning konstantligi.
   
3. 
   Idrokda illyuziya va gallyutsinatsiya. Vaqt, harakat va fazoni idrok qilish.
   
4. 
   Xayol haqida tushuncha. Xayol jarayonlari.
   
5. 
   Xayol turlari, tasavvur xayoli, ijodiy xayol, ixtiyorsiz va ixtiyoriy xayol, orzu, tush ko‘rish va shirin xayol.
   
6. 
   Xayol sifatlari, xayolning kengligi va torligi, xayolning chuqurligi va realligi, xayolning mazmundorligi va kuchi, fantaziya. Xayolning rivojlanishi.
   

Idrok sezgilarga nisbatan murakkab va mazmundor psixik jarayon bo`lib hisoblanganligi sababli barcha ruhiy holatlar, hodisalar, xususiyatlar xossalar va inson ongining yaxlit mazmuni, egallangan bilimlar, tajribalar, ko`nikmalar bir davrning o`zida namoyon bo`ladi, aks ettirishda ishtirok qiladi. Idrok tushunchasi lotin tilida qabul qilish, idrok deb nomlanadi, uning
yuqori bosqichi esa «appertseptsiya» deyiladi.
Appertseptsiya- idrok jarayonini shaxsning oldingi bilimlari, shaxsiy va ijtimoiy tajribala-qiziqishlari, motivatsiyasi, ehtiyojlari va odatlari, umuman, ruhiy hayotning barcha mazmuni bilan belgilanishidir. Appertseptsiya hodisasi tufayli odamlar o`zaro idrokining mazmuni bilan bir-birlaridan muayyan darajada tafovutlanadilar, ya’ni ular aynan bir xil narsani o`zining bilim saviyasi, maslagi, pozitsiyasi, dunyoqarashi ijtimoiy kelib chiqishiga asoslangan holda turlicha idrok qiladilar hamda aks ettiradilar. Masalan, «ildiz» tushunchasini biologlar o`simliklarning moddiy asosi sifatida, matematiklar sonlarning ildiz ostidagi ko`rinishida, ijtimoiy nuqtai nazardan (qarindosh-urug`chilik shaklida ko`z o`ngiga keltiradi. Mazkur tushuncha ba’zi hollarda idrokning aniqlik, to`liqlik, ravshanlilik, predmetlilik, tanlovchanlik kabi sifatlarning ma’nosi o`rnida qo`llanilgan.