UrDU Texnika fakulteti 202 ETEMET guruh talabasi Xo’sinov Valijonning Elektr texnologiya asoslari fanidan taqdimoti
Mavzu:Elektrotermik jarayonlar va qurilmalar
Reja. 1. Termik jarayonlar va termik ishlash diagrammasi.
2. Issiqlik ishlov berish usullari.
3. Issiqlik o’tkazuvchanlik usul.
4.Konvektsiya va nurlanish usullari.
5. Foydalanilgan adabiyotlar
«Elektrotermiya» tushunchasi o’z ichiga sanoatning turli soxalaridagi tenologikaviy jarayonlarni oladi. Bularning negizida elektroenergiya yordami bilan materiallar va buyumlarni iqizitishga xizmat qilishi yotadi. Qizitish uchun elektroenergiyani qo’llash qator afzalliklarga ega:
1.Kichik xajimda katta quvvatni jamlash va juda yuqori xaroratlarni olish imkoniy`ati;
Qizitishning bir tekisda xaroratli xolatini rostlarining osonlashtirIsh.
Ish joyining germetizatsiyalash va unda ximyaviy atmosferani yoki vakumni yaratish imkoniyati;
Elektrotexnologiya qurilmalarini avtomatlashtirIsh va mexanizatsiyalash kulayligi, bu elektr pechlar va elektr iqizitish moslamalarini uzluksiz liniyalarga ulashga imkon beradi;
Mexnat unimdorligini o’sIshi mexnat sharoitlarini yaxshilash va jixozlarning zichligini oshirish imkoniyati;
2. Termik jarayonlar uch qismdan iborat.
a) Eritish jarayoni;
b) Termik Ishlash;
v) Metallarni bosim bilan Ishlashdan oldin iqizitish.
Eritish jarayoning vazifasi metalni quyuq xolatidan Suyuq agregatli xolatiga o’tkazish. Metallarni termik Ishlash- metalarni iqizitib Ishlash jarayoni, natijada ularning to’zilishi va xususiyatlari kerakli yo’nalishda uzgaradi.
Xar qanday termik Ishlash uch ketma ket operatsiyalardan iborat: Iqizitish; CHiniktirIsh; Sovitish.Kuyida termik Ishlashning diagrammasi, ya‘ni xaroratning vaktga bog’likligi t =ƒ(τ) keltirilgan.
1-rasm. Termik Ishlovning diagrammasi. Termik Ishlash kuydagi asosiy turlarga ajratiladi:yumshatish,normallash,toblash, bo’shatish po’lat va boshqa ba‘zi bir metallar uchun.
Po’latni sirtki toblash aloxida urin to’tadi. U xar xil detalarni, ya‘ni sirtki qatlamini yuqori mustaxkamlikka va uzagi kayIshkoklikka ega bo’lishni ta‘minlaydi. Toblashga tez iqizitish va sovitish yuli bilan erIshiladi, natijada fakat kattik kizdirilgan sirtladi.
. Induktsion usulda issiqlik Ishlovi berish kizdirilayotgan materialda uyurma toklar xosil qilishsh oqibatida elektromagnit maydon energiyasini issiqlik energiyasiga aylantirishga va Djoul - Lents konuni asosida issiqlik ajralib chiqishiga asoslanadi.
Dielektrik usulda issiqlik Ishlovi berIsh yuqori chastotadagi elektr maydoniga kiritilgan tok utkazmaydigan yoki yarim o’tkazgich metallarda polyarizatsiya natijasida xosil bo’luvchi siljIsh toklari vujudga kelishiga asoslangan.
Elektr yoyi xisobiga issiqlik Ishlovi berish usulida materiallarga elektrodlar orasida xosil qilishngan issiqlik energiyasi xisobiga tegIshli issiqlik Ishlovi (yoy yordamida metallarni kesIsh, ulash, eritish va xokazo) beriladi.
Elektron va ionli -nurli qizdirIsh usuli elektr maydoni ta‘sirida tezlanIsh olgan va tez xarakatlanayotgan elektronlar va ionlar o’zaro tuknashIshlari natijasida ajralayotgan issiqlik energiyasidan foydalanIshga asoslangan.
Plazmali qizdirIsh usuli yoy razryadi muxitidan yoki yuqori chastotali elektromagnit yoxud elektr maydonidan gazni utkazIsh oqibatida ajralayotgan issiqlik energiyasidan foydalanIshga asoslangan.
Lazer yordamida issiqlik Ishlovi berIsh lazerlarda ya‘ni optik kvant generatorlarida xosil qilishngan yuqori kontsentratsiyadagi yoruglik energiyasi okimlarini kizdiruvchi yuzalar tomonidan uzlashtirilishiga asoslangan.
Elektrotermik qurilmalarda issiqlik almashuvi mavjud bo’lgan barcha usullarda, ya‘ni, issiqlik utkazuvchanlik, konvektsiya va nurli issiqlik almashuvi usullarida amalga oshiriladi.
Konvektsiya usuli - asosan suyuqlik va gazlarda kuzatiladi. Bunda xajmdagi moddaning issiqlik energiyasiga ega bo’lgan qismigina xarakatda bo’ladi. Modda massasi xarakati bilan birga undagi issiqlikni uzatish usuli konvektiv usulidagi issiqlik almashuvi usuli deb ataladi.
Nurli issiqlik almashuvi usuli - spektrning kurinar va kurinmas qismlarida elektromagnit tulkinlar ko’rinIshida issiqlik uzatish usulidir.
Nurli issiqlik uzatish 0,4 dan 40 mkm gacha bo’lgan tulkin uzunligida amalga oshiriladi (0.4 dan 0.8 mkm gacha kurinar yoruglik nurlari va 0,8 dan 40 mkm gacha kurinmas infrakizil nurlar).
Issiqlikni nurli uzatish usuli asosan Stefan - Boltsman konuniga buysunib, unga ko’ra uzatilgan issiqlik energiyasi mikdori:
- absolyut kora jismnig nurlanIsh koeffitsienti, Vt2/m(K;
- jismning koralik darajasi (absolyut kora jism uchun ( = 1).
Foydalanilgan adabiyotlar:
