Urbanizatsiya va ekologik muammolar

URBANIZATSIYA VA EKOLOGIK MUAMMOLAR


Asroriddin O’lmasjonov Akmalidin o’g’li
Talaba, Farg’ona Politexnika instituti, Farg’ona shahri
[e-mail] ([phone]


Urbanizatsiya (lotincha urbanus - shahar) - jamiyat taraqqiyotida shaharlarning rolini oshirish jarayoni. Maxsus shahar munosabatlari aholining ijtimoiy-kasbiy va demografik tuzilishini, turmush tarzini, ishlab chiqarishni joylashtirish va ko'chirishni qamrab oladi.Ushbu mavzuning dolzarbligi quyidagicha:
1) dunyo fuqarolarining aksariyati shaharlik bo'lib tug'ilishadi
2) uchinchi ming yillik boshlarida yetti milliard aholining besh yarim milliardi shaharlarda yashaydi
3) urbanizatsiya atrof-muhitning ekologik holatiga ta'sir qiladi.
Urbanizatsiya sabablari: shahar aholisining tabiiy o'sishi qishloq aholi punktlarini shaharga aylantirish , keng shahar atrofi hududlarini shakllantirish qishloqdan shaharga migratsiya.
Shunday ekan, urbanizatsiya dunyomizning muhim va ajralmas qismi ekan. Eng muhim masala - urbanizatsiya muammosidir. Biroq, shuni ham ta'kidlash joizki, urbanizatsiyaning o'zi global muammo. Bu ham aholining ko'payishiga, kamayishiga olib keladi qishloq aholi punktlari, atrof-muhitning buzilishi va boshqalar. Urbanizatsiya muammolarini batafsil ko'rib chiqadigan boo’lsak, birinchi navbatda
Ekologiyani olamiz .Ekologiyaning asosiy muammosi urbanizatsiya.
Shaharlar barcha chiqindilarning 80% ni tashkil qiladi atmosfera va barcha atrof-muhit ifloslanishining umumiy hajmining 3/4 qismi.
Dunyoning barcha shaharlari har yili atrof-muhitga 3 milliard tonnagacha qattiq maishiy chiqindilar, 500 m 3 dan ortiq sanoat va maishiy chiqindi suvlar, 1 milliardtonnaga yaqin aerozollarni "chiqaradi". Yirik shaharlar va aglomeratsiyalar atrof-muhitga ayniqsa kuchli ta'sir ko'rsatadi, ularning ifloslantiruvchi va issiqlik ta'sirini 50 km masofada kuzatish mumkin.
Bundan tashqari, shaharlar tabiiy landshaftlarni o'zgartirmoqda. Ularda shahar antropogen landshaftlari shakllangan. Tabiatning urbanizatsiyasi shakllanishi mumkin. Tabiatning urbanizatsiyasi - tabiiy landshaftlarning qurilish ta'sirida sun'iy landshaftlarga aylanishi jarayoni.
Urbanizatsiyaning yana bir salbiy tasiri insonlarning asab organiga tasiridir. Urbanlashgan shaharlarda albatta shovqin bo’ladi,shovqin esa albatta insonlarning asab sistemasiga salbiy tasir koo’rsatadi. Yana bir muammolardan ochiq oqava suvlarini ifloslanishini va infeksiyalarni tez yuqishini olishimiz mumkin.


Xulosa: Hozirgi kunga kelib urbanizatsiya juda tez suratlarda o’sib bormoqda. Ayni vaqtda buni oldini olish qiyin chunki shaharlar qishloqqa qaraganda ancha rivojlanganligi uchun hamma shaharlarga intilishyapti va urbanizatsiya hosil bo’lmoqda. tog’ri urbanizatsiyalashgan joylarda insonlar uchun ancha qulaylik boo’lish mumkin lekin uning salbiy tasirlari ham ko’p, Ayniqsa atrof muhitga ya’ni ekologiyaga tasiri koo’p boo’lmoqda .Avtomobillarning koo’pligi va undan chiqayotgan zaharli tutunlarning katta miqdori , juda ham ko’p maishiy chiqindilar va ochiq oqava suvlarning ifloslanishi urbanizatsiyaning ekologiyaga salbiy oqibatlari sanaladi.
Urbanizatsiyaning oldini olishni iloji bo’lmaganligi uchun, biz uning salbiy oqibatlarini kamaytirish yoo’llarini axtarishimiz kerak.Qaysiki avtomobillarni cheklash,chiqindilarni qayta isshlovchi va oqava suvlarni tozalovchi uskunalarni ko’paytirishimiz mumkin.


Foydalanilgan adabiyotlar.
1.Robert L. Smit "Наш дом планеты земля" 1982
2.Otaboyev Sh T , Nabiyev T N "Inson va biosfera" Toshkent 1984