Uo‘K: 62(075) kbk

14.2-rasm. Darzlar:
a – chok bo‘ylab; b – chok ko‘ndalangi bo‘yicha.



14.3-rasm. Darzlar:
a – chok yaqinidagi termik ta’sir zonasida; b – asosiy metalda.

Darz ketishiga bir tekisda qizdirilmasligi va sovitilmasligi, cho‘kishi, payvandlashda qizdirish va sovitish ta’siridan metall donalarining kattaligi va o‘rinlarini o‘zgarishi, oltingugurt, fosfor va boshqalar miqdorining ko‘payishi sabab bo‘ladi.

G‘ovaklar, chala payvandlash, shlak qo‘shilmalari va shunga o‘xshash nuqsonlar metalning darz ketishiga yordam beradi. Pay- vandlab bo‘lgandan keyin metall ko‘pincha sovitilayotganida darz ketadi. Mazkur metall qanchalik yomon payvandlansa, darz ke- tish ehtimoli shunchalik ko‘p bo‘ladi. Darz ketgan hududlar kesib tashlanadi va qaytadan payvandlanadi.
Kesiklar – bu asosiy metaldan payvand chok metaliga o‘tish joyidagi chuqurlashishdir (14.4-rasm).
Bu nuqson haddan tashqari katta tok bilan payvandlashda hosil bo‘ladi. Kesilgan joyda payvand birikmaning mustahkamli- gi kamayadi. Kesiklar payvandlab to‘g‘rilanadi.



14.4-rasm. Kesiklar.


Kuyishlar (14.5-rasm) payvand tokining katta bo‘lishi, pay- vandlanadigan buyum qirralarining to‘mtoqlangan joyi kichikli- gi, payvandlanadigan qirralar orasidagi tirqishning katta bo‘lishi, shuningdek, payvandlashni bir xil tezlikda bajarmaslik natijasida kelib chiqadi. Kuyishlar yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan nuqsonlardan bo‘lib, albatta tuzatilishi kerak.


14.5-rasm. Kuyishlar.


Oqovalar (14.6-rasm) elektrod juda tez eritilganida hamda asosiy metalning yetarli darajada qizdirilmagan yuzasiga suyuq metall oqib tushishidan hosil bo‘ladi. Oqavalar alohida joylarda joylashishi yoki ancha joygacha cho‘zilishi hamda asosiy metal- ning chala payvandlanishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Oqovalarni chopib tashlash va shu joyda chokning to‘la pay- vandlanganligini tekshirish zarur.