Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

6. Notiqlik san’ati. Yunon shahar-davlatlarida demokratik 

tartib-qoidalarning o‘rnatilishi, fuqarolarning xalq yig‘ini, sud 

ishlarida faol ishtiroki notiqlik san’atining rivojlanishiga sa-

bab bo‘ldi. Sudda so‘zlanadigan nutqlar keng qiziqish uyg‘otdi. 

Qadimgi mifologiya qahramonlari hikoyasiga yoki maqtoviga 

bag‘ishlab tuzilgan namunaviy nutqlar keng tarqalgan. Notiqlik 

san’atiga arzimas haq evaziga o‘qitilgan. Afina notiqlik san’ati 

markazi bo‘ldi (mil.avv. V asr). Afina notiqlari uch xil: siyosiy, 

---

405

sud, tantanali nutqlar tuzganlar. Sud nutqi bo‘yicha Lisiy (mil.

avv.  459–380-yillar)  shuhrat  qozondi.  U  Afina  fuqarolariga 

pul evaziga sudda ko‘riladigan ish uchun ayblovchi, oqlovchi 

nutqlar tuzib berdi. Ikkinchi bir mashhur notiq Isokrat (mil.avv. 

436–338-yillar) edi. Mil.avv. 391-yilda Isokrat notiqlik san’ati 

maktabini ochdi. Isokratning bu maktabida mashhur notiqlar 

Demosfen, Giperin, Esxin, Likurg va tarixchilar Feopomp, Efor 

va Filistlar yetishib chiqdi. Isokrat kuchli ovozga ega bo‘lma-

ganligi sababli, omma oldida kam nutq so‘zlagan. Isokrat siyo-

siy targ‘ibot olib bordi. U Afinada Periklgacha bo‘lgan aristokra-

tik tuzumni maqtab, o‘zining publitsistik to‘plamlarini tarqatdi. 

Isokrat o‘tmishni ko‘klarga ko‘tarib, yunonlarni makedoniyalik 

Filipp atrofida jipslashib, Sharqda eski dushman – Eron usti-

ga yurishga chaqirdi. Ehtimol u Makedoniyaning kuchayishi 

Yunonistonga qanday xavf tug‘dirishini bilmagan edi. Afsonaga 

ko‘ra, yunonlarning Xeroniya yonidagi mag‘lubiyatidan so‘ng 

mil.avv. 338-yilda Isokrat o‘zini ochlikdan o‘ldiradi.

Isokratning  eng  yaxshi  o‘quvchilaridan  biri  afinalik  mash-

hur siyosiy arbob Demosfen (mil.avv. 384–322-yillar) Afinada-

gi antimakedon guruhning murosasiz rahbari edi. Demosfen 

boshidayoq  Makedoniyaning  kuchayishi  Afina  demokratiyasi 

va mustaqilligi uchun halokatli ekanligini ko‘ra bilgan edi.