Uok 398. 21 (575. 172) Qaraqalpaq xaliq ertekleri

AGALI-INILI  TALAPKERLER
B
uringi  otken  zamanda,  el-jurt  amanda,  bayi  olip  tul 
qalgan  bir  kempir  bolipti.  Sol  kempirdin  eki  balasi  bar 
eken.  Bir  kiinleri  kempir  balalarman:
—  Ne  talap  qilasanlar?  —  dep  sorapti.
—  Menin  qilip  jiirgen  hesh  talabim  joq,  —  dedi  lilken 
balasi.  Kishi  bala  da  soni  aytti.  Kempir  lilken  balasina  qarap:
—  Talapsiz  bolmaydi,  balam,  qilatugin  talabinnin  atm  ayt. 
Molla  bolasan  ba?
—  Molla  bolmayman.
Baqsi  bolasan  ba?
.  p   Bolmayman.
Endi  ne  talap  qilasah?
—   Endi  men  un  bolaman,  —  dedi  lilken  balasi.
Kempirdin  kishi  balasi  da  agasmiA  sozin  quwatlap:
—  Men  de  un  bolaman  —  dedi.
66

---

тФ
  Balam,  un  bolsan,  minaday  is  qil.  Uzaqtan  koringen 
Qaratawda  osken  uzin  bayterek  bar.  BayterektiA  basinda 
qangip  ushqan  qaraqustin  uyasi  bar.  Sol  uyada  qustiri  lish 
mayegi  bar.  Sol  lish  mayekti  bildirmey  urla,  sonda  gana  sen 
un  bola  alasan,  ш   deydi.
Sonnan  keyin  kishi  balasina  qarap:
Qaragim,  sen  balam,  agan  qaraqustin  mayegin  urlawga 
bayterektin  basina  shigip  baratirganda  bildirmesten  aganmn 
ishtanin  sheship  al,  sonda  sen  un  bola  alasan, 
deydi.
Kempirdin  ulken  balasi  urliqqa  shigip  Qaratawdin  basmdagi 
bayterekke  bardi.  Bayterekke  barip  qaraqustin  mayegin  kordi. 
Mayekti  urlayman  dep  bayterekke  ormelep  minip  ketti. 
01
 
bayterektin  basina  minip  baratirganda  inisi  keyninen  kelip, 
putindagi  ishtamn  bildirmesten  sheship  alip  qaldi.  Bayterektin 
basmdagi  mayekke  kewil  bergen jigit  putindagi  ishtandi  sheship 
algandi  sezbey  qala  berdi.  Jigit  bayterektin  basina  shigip, 
qaraqustni  mayegine  qoli  tiydi.  Birinshi  mayekti  aldi,  ekinshi 
mayekti  aldi,  al  ushinshi  mayekke  qol  salganda,  qaraqus  bilip 
qalip  shuw  shigardi.  Urliqqa  kelgen  bala  lishinshi  mayekti  ala 
almay  qalip,  ilajsiz  qayta  berdi.
Eki  bala  bir  kilnlerde  awilina  qaytip  llyine  keldi,  ne  qilgan 
jumislan  sheshelerine  malim  boldi.  Sheshesi  balalarm  shaqirip 
alip,  lilken  balasina:
—  Balam,  sen  urliq  qilsan,  eki  ret  etken  urligm  bilinbes,  al 
ushinshi  urligm  bilinip  qalar.  Al,  kishi  balam,  senin  urligin 
sira  bilinbes,  —  dep,  kempir  eki  balasina  patiyasin  beredi. 
Sonnan  keyin  lilken  balasi  xanmn  gaziynesin  urlaw  qastmda 
boladi.  Al,  kishkene  bala:
—  Men  xanmn  esiginde  daret  suwin  jilitip,  xanmn  kewlin 
xoshlap jiire  beremen,  —  deydi.
67

---

Sonday  bolip  kishkene  bala  xanmn  esiginde jumis  qiladi,  al 
ulken  bala  xanmn  gaziynesine  tiisip  urliq  etpege  kirisedi.
Bir  kiinleri  xan:
—  Men  har  kiin  gaziyneni  barlastiraman,  al  gaziyne  kiln 
sayin  kemip  baratmpti,  kiinnen  kiinge  azayadi,  endi  ne  amel 
qilamiz?  rr  dedi  esiginde jiirgen  kempirdin  kishi  balasina.  Bui 
bala:
—  Xan  taqsir,  men  jallatlar  menen  soylesip  koreyin,  ne 
aytar  eken, 
deydi.
Bui  kishkene  bala jallatlar  menen  soylesip,  xanga  keledi.
—  Xan  taqsir,  jallatlar  menen  soylestim,  oylasiq  ettik. 
Endi  ozinizge  aytatugm  bir  sozim  bar,  sol  menin  aytqammdi 
qilasiz,  —  deydi.
—  Yaqshi,  senin  aytqamndi  qilayiq,  ne  qil  deysiz?  —  dedi 
xan.
—  Sizge  aytajagim  mmaday:  Siz  gaziynexanamn  aldina  bir 
uram  qazdirin.  Sol  uramn  ishin jelim  qaynatip,  jelim  menen 
toltmnlar.  Kiinde  urliqqa  kelip jiirgen  tagi  keler.  Sol  kiyatirgan 
waqtmda  aldindagi  uradan  xaban joq,  qarangida  bilmey  uraga 
tiisip,  jelimge  batip  qatip  qalar.  Sonnan  keyin  ol  urim  uslap 
alamiz,  —  deydi.
Bui  aytqan  maqul  tiisip,  xan  uram  qazdinp,  jelimdi 
qaynattirip  quydirip,  liyine  barip  jata  beredi.  Bayagi  kiinde 
kelip  jiirgen  uri  tagi  kelip,  uraga  jigilip,  jelimge  batip  qatip 
qaladi.  Inisi  agasimn  izinen  barip,  xanmn  esigindegi  qarawildi 
uyqilatip,  bul  ne  awhal  dep  uradan  xabar  aladi.  Uraga  kelse, 
agasi  uraga  tiisip jelimge  batip  qalgan.
—  Aga,  biigin  de  kelip  pe  edin?  —  depti
—  Qaragim,  meni  xanga  bildire  korme.  Xan  meni  zaya 
qiladi,  Щ  dep  inisine  jalimpti.  Inisi  hesh  kimge  aytpay  agasin

---

uradan  shiganp  qutqanp  alipti  ham  olar  usinnan  keyin  urligm 
qoyip,  anshiliqti  kasip  etken  eken.