«unutmas meni bog‘IM»

16 - mavzu

«UNUTMAS MENI BOG‘IM»

Bolalikdan san’at sinoatiga oshuf¬ta qalbni so‘z jilosi, ohangi toblab voyaga yetkazdi. Adabiy saboqlar, iste’dodlar davrasidagi qizg‘in suhbatlar, sayohatlar yosh shoirga badiiyat asrorini teran idrok etishga zamin yaratdi. U Firdavsiy, Sa’diy, Navoiy, Fuzuliy she’rlari zaminidagi kishi tuyg‘ularini qunt bilan o‘rgandi. Qo‘qondagi adabiy muhit o‘smirni mumtoz va zamonaviy adabiyot bilan yaqindan tanishtirib, uni olam-u odam nafosatini, yuksak tuyg‘ular oqimini, sezimlar nazokatini tuyishga chorladi.
Usmon Nosir Moskva safari davomida Pushkin, Lermontov, Yesenin asarlarini mutolaa qilishga qiziqib qoladi. Rus shoirlari ijodidagi janriy rang-baranglikni kuzatibgina qolmay, ularning iste’dod qirralarini kashf etib boradi. Shu bilan birga, Moskvadagi kinodramaturgiya texnikumida tahsil oladi. Bu davrda rejissyor, aktyorlar bilan bo‘lgan muloqotda sohaning
asrorini o‘rganishga ahamiyat qaratadi. Bu yerdagi muhit shoirni adabiy hamkorlikni mustahkam¬lash bilan birga, o‘z dunyoqarashini boyitish-da ham turtki bergan.
Kishining bilimlari uni yog‘du yanglig‘ hidoyat, ma’rifatga boshlaydi. Keyinchalik Usmon Nosirning «Atlas», «Zafar» dramalarini yaratgani bu san’atning nozik tomonini o‘rganganidan voqif aylaydi.
U Pushkinning «Bog‘chasaroy fontani», Lermontovning «Iblis» asarlarini tarjima qilgan. Shunchaki o‘zbekchaga o‘girmagan, ulardagi ramz, ohang, ifodani saqlab qolish, asliyatdagidek yetkazishga muvaffaq bo‘lgan.
Zamondoshlari shoirning yoddan she’r o‘qish qobiliyatini alohida e’tirof etishgan, turli gurunglarda ham tarjima she’rlari yoxud o‘ziga ma’qul bo‘lgan asarini zavq bilan aytganini xotirlashgan. Turob To‘la shoirning hissiy to‘lqinlar iskanjasida ingrab she’r o‘qiganini yodga olgan.
1932 yil shoirning ilk she’riy to‘plami «Quyosh bilan suhbat», so‘ng «Safarbar satrlar» nashr etildi. Bu asarlar darrov adabiy jamoatchilik e’tiboriga tushdi. Ulardagi yoniq qalb, haroratli ifodalar yosh shoir iqtidoridan voqif etardi.
Senga tor keldi bu ko‘krak,
Sevinching toshdi qirg‘oqdan.
Tilim charchar, ajab, gohi
Seni tarjima qilmoqdan.
U she’riyatni, unga sodiqlikni sharafli burch deb sanagan. U bu san’atni yuksaltirishdan, go‘zal tuyg‘ularni avj pardalarda kuylashdan rohatlangan. Qalb taftidan yangragan izhorlar estetik salmoqni qabartirib ko‘rsatgan.
Shoirning «Yurak» she’rlar to‘plamidagi sayohat xotiralari fikr va tuyg‘u uyg‘unligi, hissiy va tasviriy ifoda nafisligi bilan diqqatni tortadi. Muallif ozar, gruzin, arman diyorlarining so‘lim tabiatini rangin bo‘yoqlarda jonli tasvirlaydi. Bu xalqlar tili, madaniyatiga xos belgilarni tiniq, tabiiy yoritishga harakat qiladi. Iste’dod, nozik did, atrof-olam nafosatini teran his etib zavqlanish shoirga ranglar jilosi, turfa iforlar bo‘yini yorqin, tabiiy aks ettirish imkonini beradi. «Naxshon» dostonidagi quyidagi parcha kitobxon e’tiborini tortadi:
Bog‘larga namozgar
salqini tushdi,
Gullar nam bargini qayirdi asta.
Oftob ham suv ichar
tog‘lardan pastda,
Loladek qip-qizil o‘t
shafaq o‘chdi.
Shoir uchun bog‘ – ona Vatan.
U tabiat bag‘rida tong ottirish, tunni kutib olishdan rohatlangan. Usmon Nosir timsollarda go‘zallikni his ettirishga intilibgina qolmay, satrlar silsilasida xos kayfiyat, badiiy niyatni sezdirishga musharraf bo‘lgan. Sokin ohang sadolari shoirni go‘yo sinovli onlardan ogoh aylaydi. Namozgar shom vaqti kun botishiga ishora qiladi. Abdulla Qodiriy ham «O‘tkan kunlar» asarining ilk jumlasida
«...quyosh botqan, tevarakdan shom azoni eshitiladir» xabarini keltiradi. Shom kun qorayishi pallasi ikki ijodkorning xalq, millatga keladigan halokatdan voqif etish usuli ekani ayon bo‘ladi, maslakdoshlar xolisligi, ko‘ngli bezovtaligi bu bitiklarda tiniq ko‘rinadi. Gullarning bargini qayirishi erksizlikka, oftob-nurning pastda suv ichishi so‘nishiga urg‘u beriladi. Loladek qip-qizil ramzi ham ayni qon, jaholatning nishonasi tarzida taqdim etiladi.
Bargdek uzilib ketsam,
Unutmas meni bog‘im:
Ishimni hurmat qilur,
Gullardan haykal qurur,
Ming yillardan keyin ham
Unutmas meni bog‘im.