University of geological sciences

Dy = d + a (n-1),
bu yerda a – ustuplarni bir-biridan farqi diametrlari 0,2-0,3 m; n – loyhada ko’zda tutilgan shurfdagi ustuplar soni, H/ h ga teng; H- shurfni loyhadagi chuqurligi, m; h = 2- 4m- ustup balandligi.
A va h qiymatlari shurf mustahkamlagichining konstruktiv parametrlari asosida o’rnatiladi.
Zinasimon shurfni hajmini aniqlashda uning o’rtacha diametridan hisoblab chiqiladi (Dcp)
Dsr = (Dy − d ) / 2 .
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Dumaloq shakldagi shurflarni o`tish va ularning o`lchamlari
4
Shurflarning o’tish texnologiyasi va usullari juda xilma-xildir va asosan tog’ jinslarning xususiyatlari, shurflarning chuqurligi, kon lahimi o’tishning umumiy hajmi, transport va geologik-iqlim sharoitlariga bog’liq. Shartli ravishda, shurflarni o’tish usullarini besh guruhga bo’linishi mumkin tog’ jinslarini yemirish va kavjoy ishlarni mexanizatsiya qilish darajasiga qarab aniqlanadi.
Odatda, I-IV toifadagi shurf kavjoydagi tog’ jinslarini oldindan buzmasdan qo’l kuchi yordamida o’tish mumkin.
V-XX toifadagi tog’ jinslarida burg’ilash va portlatish ishlari yordamida o’tiladi. Qo’l perforatorlari va elektr parmalar yordamida shpurlar burg’ilanadi.
Shurf o’tishda quyidagi operatsiyalar ketma-ket bajariladi: tog’ jinslarni portlatib yoki mexanik yemirish, shamollatish, tog’ jinslarni yuklash va yer yuzasiga chiqarish, suvni chiqarish, mustahkamlash va yordamchi ishlar.
Shurflarni qo’l kuchi yordamida o’tish yumshоq vа bo’shоq tоg’ jinslаri оrаsidа mumkin. Tоg’ jinslаrini аsоsаn bеlkurаk, cho’qich vа lоmlar bilаn buzib o’tilаdi. Bir xildа esа tоg’ jinsining buzulishigа sаbаb uning muzdаn erishidir. Yumshоq tоg’ jinsini mехаnizatsiya yordаmidа buzish оddiy zаrb bоlg’а (оtbоyniy mоlоtоk) lаri bilаn аmаlgа оshirilаdi. Zаrb bоlg’аsi bilаn buzishni kаvjоy o’rtаsidаn yoki shurf yon dеvоri tomоnidаn 15-20 sm chuqurchа o’yiq оchiq оrаliq hоsil qilishdаn bоshlаnаdi.
Kon ishi yordamida sayoz shurflarning xarakterli xususiyati (2,5 m gacha) qisqa vaqt ichida, deyarli bitta operatsiya amalga oshiriladi, jinslarni chiqarish
(tog’ jinsini massivdan ajratib bo’lgandan so’ng, u yer yuzasiga to’g’ridan-to’g’ri chiqariladi)..