University of geological sciences geologiya fanlari universiteti

4
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
FORAMINIFERA SINFI
Foraminifera (lat. foramen, foraminis — teshikchalar, kanal; fyero — olib yuruvchi) Foraminiferalar o‘z ichiga bir qancha teshik – ustyega ega bo‘lgan chig‘anoqli organizmlarni oladi. Ularni teshiklaridan ingichka uzun ipsimon o‘simtalar psevdopo-diyalar chiqib turadi. Psevdopiyalar harakat qilish, oziqa yig‘ish, gaz almashinishi jarayonida va ba’zan chig‘onog‘ini qurish vazifalarini bajaradi.
4
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
Foraminiferalarning chig‘anog’i organik moddali yoki ohak moddali bo‘lishi mumkin. Hosil bo‘lishiga va tarkibiga qarab, chig‘anoqlar 2 turga bo‘linadi: aglyutinirlangan va sekresiyalangan. Bu chig‘anoqlarni qurilishi sitoplazmaning sekretsiyasi bilan bog‘liq.
Aglyutirlangan chig‘anoqlar
Sekresiyalangan chig‘anoqlar
4
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
Foraminifera chig`anogining tuzilishi bir yoki bir nechta kameralardan tuzilgan buladi.
Kamera- chig`anok og`iz qismining yarmi devor bilan o`ralgan.
Kamera
Septa
Devori to`lik shakllanmagan bo`lsa septa deb nomlanadi.
4
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
Kameralar soni
ko`p
ikki
bir
Kameralarning bir-biriga nisbatan joylashishi
Ustya
Sitoplazmaning o‘sishi natijasida kameralari turlicha joylashgan bir kamerali, 2 kamerali va ko‘p kamerali shakllari kelib chiqadi. Bir kamerali foramineferalarda kamera; silindirsimon, yulduzsimon, dumaloq, bo‘lishi mumkin. 2 kamerali foraminiferalar kam tarqalgan bo‘lib, birinchi kamera sharsimon, 2-silindrsimon, turubkasimon, spiralsimon bo‘ladi.
4
GEOLOGIYA FANLARI UNIVERSITETI
Hosil bo‘lishiga va tarkibiga qarab, chig‘anoqlar 2 turga bo‘linadi: aglyutinirlangan va sekresiyalangan. Bu chig‘anoqlarni qurilishi sitoplpzmaning sekresiyasi bilan bog‘liq. Ko‘pgina forminiferalarda sekresiyalangan chig‘anoq tarkibi ohakli, ba’zi shakllarda – organik yoki kremniy tarkibli bo‘ladi.
Chig‘anoqning o‘sishi forminifera turkumi orasidagi ontofilogenetik munosabatlarni o‘rganishga imkon beradi. Ba’zi nuqtai nazardan qaralsa, ontogenez deganda, ko‘p xujayrali yakka holda rivojlanishi, ya’ni avval bir xujayrali hayvonlar bo‘lishib, ko‘p ho‘jayralilarni keltirib chiqaradi. Eng zarur belgi bu og‘zi bo‘lib, bu yerdan psevdopodiyalar chiqib, sitoplazma tashqi muhit bilan aloqa qiladi.