Universiteti voleybol, basketbol nazariyasi va uslubiyati kafedrasi a. A. Pulatov, M. A. Qdirova

Texnikaga oid mashqiar.
1. T o 'p uzatuvchi to ‘r oldid a 3 va 2-zo nalar chegarasida joyla­
shadi, ikkinchi o 'yinchi 3-zonada, uchinchi — 4-zo nada joylashadi. 
Ikkinchi o 'y in ch i 3 -zo n ad an past berilgan to 'p g a zarba berish 
uchun chiqadi, to 'p uzatuvchi 4-zonaga to 'p yo'llaydi, 3-zonada 
turgan o 'y inchi hujum zarbasini taqlid qiladi.
2. Shu m ashq, faqat 3 -zo n ad a 1 ta to 'siq qo'yuvchi qo'shilgau 
holda bajariladi. T o'siq qo'y uv ch i o 'y in chi qaysi to m onga harakat 
qilsa, to 'p uzatish qarshi to m o n g a yo'naltiriladi.
Taktikaga oid mashqiar. 
U shbu m ash qlarni texnikaga oid 
m ashqlardan farqi shuki, b u n d a ijro etiladigan m ashqiar turli o'yin 
vaziyatiariga binoan joy tanlash va harakat usulini tanlash bilan 
bog' 1 iqligid i r.
Taktik vazifalar asta-sekin m urakkablashtirilib boriladi. Oldingi 
va o rq a chiziq o 'y in c h ila rin in g o 'z a ro harak a ti asosida tak tik
vazifalar hal etiladi.
77

---

Taktik mashqlar to‘siqsiz va to‘siqlar ishtirokida bajariladi.
«B irinchi» va «ikkinchi» t o ‘p uzatish e le m e n tla rin i birga 
q o ‘shgan h o ld a ta k tik m ash q larn i qoMIashda ham tayyorlov, 
yondashtiruvchi, texnika va taktikaga oid m ashqlardan foyda­
laniladi. H ujum da q o ‘llaniladigan guruhli taktik m ashqlar to ‘siq!ar 
ishtirokida o'zlashtiriladi. Bunda favqulodda ro'y beradigan turli 
o ‘yin vaziyatlari yaratiladi. Taktik m ashqlar turli signallar (tovush, 
qarsak, k o 'rsatm a, buyruq, ishora) asosida am alga oshiriladi.
5.1.3. Jamoa hujum taktikasiga oTgatish
O Tgatish jarayonida jam o a taktik harakatlari pirovard maqsad 
qilib olinadi.
H ujum da qo'llaniladigan ja m o a taktik harakatlarining sam ara- 
dorligi yakka va guruhli taktik 
h arak atlar sam aradorligi bilan 
belgilanadi.
S h u n in g u c h u n : 1. D astavval ja m o a n i qaysi ta k tik tizim
b o ‘yicha o ‘ynashi aniqlanadi; 2. Shu asosda eng sam arali guruhli 
taktik h arak atlar tan lan adi; 3. Keyingi bosqichda yakka taktik 
h a ra k a tla rg a o 'y in v aziy atin i y a k u n lo v ch i e le m e n ti sifa tid a
ustuvorlik beriladi.
H ujum da q o ‘ilaniladigan jam oa taktik harakatlariga oTgatishda, 
avvalam bor, o ‘yinni oldingi chiziq o 'yinchi (uzatuvchi)si orqali 
uyushtirish tizim i so'nggi bosqichda o ‘zlashtirilishi tavsiya etiladi,
Jam o a taktik harakatlariga oT gatish 6 o 'y in ch i — «jamoa» 
ishtirokida tashkil etiladi. H ujum da qo'llaniladigan ja m o a taktik 
harakatlariga oTgatishda ham tayyorlov, yondashtiruvchi, texnika 
va taktikaga oid m ashqlar q o ‘llaniladi.
Jam o a taktik harakatlari voleybol m aketlarida fishkalarni turli 
taktik rejalar va tizim lar b o'yich a joylashtirish, ularni turli o'yin 
vaziyatlarini yuzaga keltirgan holda to 'g 'ri joylashtirish vazifalarini 
hal qilish orqali nazariy (taktik fikrlash) jih atd an o'zlashtiriladi. 
Bundan tashqari, m ashg'ulotlarda turli jam o a taktik harakatlarini 
m aydonda taqlid qilish, to 'ld irm a to 'p , gandbol to 'p i, tennis to 'p i 
va voleybol to 'p i yordam ida ja m o a oldiga qo'yilgan turli taktik 
vazifalar hal etiladi.
78

---

Jam o a taktik harakatlari m aydonda joylashgan 6 ta o 'y in - 
chining o 'zaro bir-biriga bog'liqligi, h ar bir o 'y inch in in g va har 
b irg u ru h li harakatning ja m o a taktik rejasiga bo'ysunishi, ularning 
o ‘yin vaziyatiga qarab bir-birini to ‘g ‘ri va vaziyatga m os taktik 
vazifani am aiiy hal qilishi asosida o ‘zlashtirilib boriladi.
H ujum da qo'llaniladigan jam o a taktik harakatlarini o 'zlasn - 
tirishda «ichki» (charchash, hayajonlanish, xavotirlanish va h.k.) 
va «tashqi» (h aro rat, nam lik, atm osfera bosim i, «kuchli raqib», 
tom oshabinlar olqishi va h.k.) m uhit omillari ta ’sirlarini m odcllash- 
tirish m uhim aham iyat kasb etadi.