Университети тарих факультети

3. Ғоя ва мафкураларнинг инсон ва жамият
ҳаётига таъсири 
 
Бунёдкорлик ғоялари юртни обод, халқ ҳаётини фаровон қилишдек 
олижаноб мақсадлар билан ажралиб туради. Улар инсоният цивилизацияга 
эришган даврлардан буён жамият ҳаётининг энг эзгу ғоялари сифатида яшаб 
келмоқда. Президент Ислом Каримовнинг «Ўзбек том маънода 
бунёдкордир», деган сўзларида ҳам ана шу боқий ғояларнинг маъно-мазмуни 
ўз ифодасини топган. Бундай бунёдкорлик халқимизга ота-боболаридан 
меросдир. 
Шарқда, жамият ривожи ва бунёдкорлик ғоялари хусусида Абу Наср 
Форобий, Ибн Сино, Алишер Навоий қарашлари ўзига хос ўрин тутади. Улар 
асарларида олижаноб жамият, адолатли тузум ҳақидаги ўз фикр-
мулоҳазаларини баён қилиб, ўз даври учун изчил таълимот яратди. У ҳар 
томонлама етук, барча аҳолини бахт-саодатга, илм-маърифатга олиб борувчи 
идеал жамоа ҳақидаги ғояларни олға сурди. 
Миллий давлатчилик ғояси ва унинг халқлар тараққиётига ижобий 
таъсирини мустақил Ўзбекистон мисолида ҳам яққол кўриш мумкин. 
Ўзбекистоннинг халқаро ҳамкорлик, минтақавий тинчлик, миллатлараро 
тотувлик борасида олиб бораётган сиёсати барқарорлик ҳукм суришига асос 
бўлиб хизмат қилмоқда. 
Муайян тарихий даврларда баъзи мафкуралар давлат идеологияси 
даражасига кўтарилган. Замонлар ўтиши билан уларнинг айримлари ўз 
мавқеини йўқотган, лекин миллат маънавиятининг таркибий қисми сифатида 
сақланиб қолган. Халқ улардан қувват олган, маънавий озиқланган, улар 
орқали ўз қадриятларини сақлаган. 
Инсоният тарихида ўз талаб-эҳтиёжларини бошқа халқлар ҳисобига 
қондириш истаги талончилик ва босқинчилик, буюк давлатчилик ва 

---

18 
тажовузкор миллатчилик, фашизм ва экстремизм каби мафкураларни юзага 
келтирган. Бундай ғоялар халқлар бошига кўп кулфат ва мусибатлар солган. 
Ўз тарихини асосан XIX асрдан бошлаган ана шундай мафкуралардан 
бири - синфий антогонизм ғояларини мутлақ-лаштирган ва ҳокимиятни 
қурол кучи билан эгаллаб олган собиқ коммунистик тузум мафкураси эди.