Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova

siv iliz a tsiy a sin in g   q a d im g i  o  h o q la r id a n   biri.
B arch a  yirik  m in ta q a la rd a ,  Xorijiy  Y evrop a  v a   R o s s iy a   F e d e r a ts iy a s i  bilan 
birga  neft  zaxiralari  1 0 0   fo iz n i  ta sh k il  q ilad i.  H attoki  S h im o liy   A m erik a   h a m , 
A Q S H n in g  o ’z  neft zaxiralarini  « k o n s e r v a ts iy a »   q ilish ig a   q aram ay,  o ’z  zaxiralarini 
M ek sik ad a  olib  b orilgan   tek sh iru v la rg a   k o ’ra  orttirib  o lish d i.
Y evrop a  za x iralarin in g  tu g a s h i  n eftn in g   u n ch a lik   k p  e m a s lig i  v a   za x ir a - 
larning  oxirgi  o ’n  yillikda  in ten siv ,  te zk o r  q a z ib   olin ish id a:  bu ja h o n d a  y aq in   sh a rq  
davlatlarining  n e fl  m o n o p o liy a s in i  y  q o tis h g a   qaratilgan ligidad ir.  Lekin  S h im o liy  
d e n g iz   za x ira si  -   Y ev ro p a n in g   a s o s iy   n e ft  b o c h q a s i  -   c h e k s iz   e m a s .
Ko^mir
Kmir  zaxiralarin i  v a   u n n in g   ta q s im la n is h in i  ro 'y x a tg a   o la d ig a n   y a g o n a  
tizim   m avjud   e m a s .  Z axiralarn i  h is o b la s h n i  h a m   a lo h id a   m u ta x a s is la r ,  h a m  
ix tisoslash tirilgan   ta sh k ilo tla r  olib   boradilar.  B a rch a   k o ’mir  turlarining  zaxiralari 
90-yil  b o sh la rid a   M U PE K   to m o n id a n   1 0 4 0   mlrd.  to n n a   d e b   topildi.
U n ch alik   k atta  b  lm a g a n   z a x ir a la r g a   A Q S H   (d u n y o   z a x ir a sin in g   1 /4 ),  KX 
(1 /6   q ism i),  P o ls h a ,  JA R   v a   A v stra liy a   (d u n y o   z a x ir a s in in g   5 - 9   fo iz g a   e g a lik  
q ilis h a d i.  M U P E K n in g   1 9 9 3 - y i ld a   b e r g a n   m a l u m o t i g a   k o ’ra,  z a m o n a v i y  
te x n o lo g iy a la r   bilan   q a z ib   o lin g a n   k o ’mir z a x ir a s in in g   9 / 1 0   q ism id a n   (b u   z a x ira 
u m u m iy o lg a n d a   5 1 5   mlrd.  to n n a g a   te n g )  A Q S h   (1 /4 ),  R o s s iy a   (1 /5   ortiq),  KXR 
(1 /5 ).  JA R   (1 /1 0 ),  G F R ,  B uyu k  B ritaniya,  A vstraliya  v a   P o ls h a   h is o b ig a   to ’g ’ri 
k ela d i.
T o s h k o ’m ir  z a x ir a s i  riv o jla n g a n   d a v la tla r   o r a s id a   K a n a d a   v a   Y a p o n iy a , 
r iv o jla n a y o tg a n   d a v la tla r   -   O s iy o d a   -   H in d isto n   v a   I n d o n e z iy a ,  A frik a d a   -  
B o tsv a n a ,  S h v e y s a r iy a , Z im b a b v e  v a   M ozam bik;  Lotin A m e rik a sid a  -  K olu m biya 
v a   V e n e s u e la .  T o sh k o ’m im i  k on lard an   q a z ib   o lish n in g   e n g   a rzo n   iq tiso d iy   usuli 
bu  -   o c h iq   u s u ld a   q a z ib   o lish .  K a n a d a d a ,  M o za m b ik d a   v a   V e n e s u e la d a   bu  yl 
bilan k o ’m irzaxiralarining 4 /5  q ism i,  H in d iston d a -  2 /3 , A vstraliyada - 1/3, A Q S H d a  
- 1 / 5 ,   X ito y d a   -   1 /1 0   q a z ib   o lin a d i.  B u  z a x ir a la r   ju d a   o q ilo n a   ish la tila d i  v a
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

k m irning o c h iq  h o id a   q a z ib  o lis h d a g i u lu sh i A v s tr a liy a d a   1 /2  d a n   ortiq, A Q S H d a