Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova

zaxiralar  s h u n c h a   m iq d o r g a   k a m a y d i-  mi  -  z a r r a c h a   h a m   k a m a y m a g a n .  V aziyat 
m antiqq a  zid  ravish da:  q a n c h a   k o’p  ish la tsa k ,  s h u n c h a   k p  q o la v era d i.  S h u   bilan 
bir  bu  g e o lo g ik   v a z iy a t  sira  h a m   iq tisod iy  v a z iy a tg a   o ’x sh a m a y d i.  Chunki  q a n ch a  
n e ftg a   ta la b   k p  b  lsa ,  u  s h u n c h a   k p  q a z ib   olinadi,  katta  m iqdordagi  kapitallar 
tarm oq q a  y o ’naltiriladi,  s h u n c h a   neft  konlarini  to p is h g a   ta la b   ortadi,  q a n ch a d a n - 
q a n c h a   odam lar,  m iyalar,  texn ik alar  bu  is h g a   ja lb   qilinadi  v a   s h u n c h a   t e z   neft 
konlari  topiladi.  B u n d a n   tash q ari,  n eft  q a z ib   o lis h   taraqqiyotining  yu k sa lish i  neft 
z a x ir a s ig a ,   tg a n   yillardagi  n eft  zaxiralarini  y a ’ni  oldin  a n iq la n g a n ,  lekin  q azib 
o lish n i  im koni  b o ’lm a g a n   neft  zaxiralarini  q o ’s h is h g a   olib  keladi.  Albatta,  bu  neft 
t u g a n m a s   d e g a n i  e m a s ,  lek in  sh u n is i  aniq ki,  in so n iy a td a   y a n a   bir  n e c h a   qirq
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

y illik la r,  n e f t d a n   t o ’g ’ri  f o y d a l a n i s h ,   t e j a m k o r   y i g ’ib  o l is h   u s k u n a la r in i 
m uk am m allash tirish ga  v a   m uqobil  e n e r g iy a   m a n b a la rid a n   fo y d a la n is h g a   im kon 
bor.
N eft  za x ira la rin in g   y e r   y u z id a   ta q s im la n is h in in g   y a q q o l  a n iq   x u s u s iy a ti 
u n ch alik  katta  b  lm a g a n   jo y d a   -   F o rs  k  rfazida  katta  h a jm d a  jo y la sh ish id a d ir . 
Arab  qirolliklarida,  Iroq  v a   E ro n d a   a n iq la n g a n  za x ira la rn in g   2 /3  q ism i jo y la s h g a n , 
ularning  k o ’p  q ism i  (d u n y o   z a x ir a s in in g   2 /5   q ism i  )  tu b   a h o lisi  u n ch a lik   k o ’p 
b  lm a g a n   3   d a v la tg a   -   S a u d iy a  A rab iston i,  Q u v a y t  v a   B A A g a   teg ish li.
XX  a srn in g   2   -  y a rm id a   o q ib   k e lg a n   c h e t   e l  ish ch ilari  bilan  h is o b la n g a n d a  
bu  yerlarda  2 0   mln  a h o li  -   d u n y o   a h o lisin in g   0 ,3   foizi  istiq o m a t  qiladi.
N eft  z a x ira si  ju d a   k atta  b o 'lg a n   (n e ft  z a x ir a si  1 0   mlrd.  to n n a   yoki  ja h o n  
zax ira sin in g  foizi  b o ’lg a n ) d a v la t la r -  Iroq,  Eron, V e n e s u e la .  B u davlatlar old in d a n  
k o ’p a h o lig a ,  katta  yok i  kichik  iq tiso d iy  riv o jla n ish g a   e g a ,  Iroq  va  Eron  e s a  ja h o n