Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova

tabiiy  m u h itga  b a r c h a   y  n a lish la r d a   sa lb iy   t a ’sir  e tm o q d a   va   su v,  h a v o ,  tuproq 
q a t la m in i  i f lo s la n t ir m o q d a .   B u la r g a   a s o s a n   k im y o ,  q o r a   m e t a l l u r g i y a , 
p la s t m a s s a   v a   sin tetik  to la   ish la b   c h iq a rish ,  o z iq -o v q a t s a n o a ti  (a y n iq s a   kraxm al 
v a   sh a k a r   is h la b   c h iq a r is h )  v a   b o s h q a la r   kiradi.  Bu  ro’yxatn i  d a v o m   ettirish 
m u m k in .  S a n o a t n i n g   b a r c h a   s o h a la r i   v a   q is h lo q   x o ’ja lig i  turli  d a r a j a d a  
atrofim izd agi  tabiatni  ifloslan tiruvchi  b o ’lib,  ah o lin in g   sa lo m a tlig ig a   sa lb iy   ta ’sir 
q ilm o q d a .
Bir  n e c h a   m is o lla r   k eltir a m iz.  1  to n n a   c h  y a n   e r itis h d a   a t m o s f e r a g a  
k o’tarilad igan   qattiq   za rr a ch a la r   (c h a n g )  4 ,5   kg,  s e r a   g a z i  -   2 ,7   kg,  m a r g a n e s   -
0 ,5   kgni  tash k il  e ta d i.  S h u la r   ich id a   m ish y a k ,  fosfor,  su rm a ,  q o ’rg’o s h in ,  sim o b  
parlari,  sm o la li  m o d d a la r   bor.  A g lo m e r a tsio n   fabrika  trubalarid an  “tulki  dum lari”
-   to ’q  sariq  rangli  (s e r a n in g   k u yish   m a h su li)  o s m o n   to m o n   c h o ’zilib  turibdi.  1 
to n n a   alyum iniy  o lis h   u c h u n   (te x n o lo g ik   bog'liq)  3 8   k g d a n   4 7   k g g a c h a   ftor  sa r f 
qilinadi,  s h u n d a n   6 5   fo iz g a   yaqin i  a t m o s fe r a g a   k o ’tariladi.  K im yo  s a n o a t i  h a v o  
h a v z a sin i  zararli  m o d d a la r g a   o ’x s h a b   stirol,  fe n o l,  a ts e to n ,  u g le ro d   ok sid i,  s e r a  
d iok sid i,  s e r a   angid ridi,  s e r o v o d o r o d ,  xlor  v a   ftor  birikmalari  bilan  t ldiradi.  Bu 
m o d d a la m in g   k o ’pi  k a n s e r o g e n   v a   narkotik  ta ’siriga  e g a .
B u n g a  q  s h ib  a t m o s fe r a g a   c h iq a y o tg a n  a v to tra n sp o rt g a zla rin in g   ( u g lero d  
v a   a z o t  oksid lari  ju d a   xavfli)  ta ’sirini  a y tish   m um kin.  Bu  turdagi  iflo sla n tirish d a n  
yirik  sh a h a rla r  v a   s a n o a t   m a rk azlarid a  y a sh o v c h ila r   a z o b   c h e k m o q d a la r .
B M T ning  g lo b a l  e k o lo g ik   m onitorin gi  m a ’lu m o tig a   k o ’p  d a r y o la m in g   1 0  
foiz (n a zo ra t o stid a g ila r) o q a v a  su v la rid a n   iflo sla n g a n   ( a s o s iy  a y b d o r la r -  birinchi 
n a v b a td a   s a n o a t   v a   q ish lo q   x o ’jaligi).  Y evrop a  daryolarida  nitrat   rta  h is o b d a  
m um k in  b o ’lg a n d a n   4 5   m arta  balan ddir.  S u v la rn in g   p e stftsid   v a   fo sfo rit  bilan 
iflo sla n tirish   k e n g   tarq aldi.  S h u n is i  qiziqki,  T a n z a n iy a ,  K o lu m b iy a ,  M a la y z iy a  
d aryolarida  p e stitsid la r  d a ra ja si  Y evrop an ik id an  b alan d roq .  D e n g iz   qirg’oq larid a, 
d aryolar qu yilish i joylarid a s a n o a t  v a   m a ish iy  o q a v a la r  n a tija sid a  e k o lo g ik  v a z iy a t