|
Avtomatlashtirilgan axborot kutubxona tizimini o‘qitishning axborot modellari
Taraqqiyotining bugungi shiddatkor sur’ati, insoniyatning intelektual-axborot davr
muhitida yashayotganligi, globallashuv jarayonlarining turli mamlakatlardagi ta’lim
tizimini yangi sifat darajasiga olib chiquvchi imkoniyatlari, axborot-kutubxona
muassasalarida Avtomatlashtirilgan axborot kutubxona tizimi(AAKT)ni joriy etishda
xodimlar malakasini oshirishdagi muammolarning ilmiy hal etish masalasini dolzarb vazifa
sifatida kun tartibiga qo‘yilmoqda.
Respublikamizning ko‘pchilik oliy ta’lim muassasalari va o‘rta maxsus ta’lim tizimidagi
axborot-resurs markazlarida (ARM) kutubxona jarayonlarini avtomatlashtirishga
mo‘ljallangan axborot-resurs markazlarining avtomatlashtirilgan tizimi (ARMAT) joriy
qilinmoqda. Avtomatlashtirilgan axborot kutubxona tizimi beshta avtomatlashtirilgan ish
o‘rinlaridan iborat bo‘lib, unda kitobxonlarni ro‘yxatga olish, adabiyotlar elektron
katalogini shakllantirish, elektron katalogdan foydalanib, kerakli adabiyotlarni qidirish va
buyurtmalar berish hamda elektron kutubxona yaratish imkoniyatlari mavjud. Bulardan
tashqari, tizim ARM faoliyatiga oid statistik ma’lumotlarni ham avtomatik tarzda, tayyorlay
oladi. ARMlardagi axborot jarayonlarini avtomatlashtirishga imkon beruvchi dasturiy
vositani muvofaqiyatli joriy qilish uchun birinchi navbatda, xodimlar malakasini oshirishga
e’tibor qaratish lozim.
Axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining
rivojlanishi
ta’lim
jarayonini
takomillashtirishda ham katta ahamiyat kasb etmoqda. Yangi axborot texnologiyalari
asosida mashg‘ulotlar olib borish, innovatsion pedagogik texnologiyalarni mustaqil ta’lim
tizimiga tatbiq qilish o‘qitishning axborot modellarini ishlab chiqish va ular asosida ta’lim
texnologiyalarini yaratishni taqozo etadi. Shu sababli ham avtomatlashtirilgan axborot-
kutubxona tizimlarini axborot-kutubxona muassasalarida joriy qilish maqsadida tashkil
~ 10 ~
qilinadigan o‘quv kurslarida foydalanishga mo‘ljallangan o‘qitishning axborot modellarini
ko‘rib chiqaylik.
1-model. ARM xodimlaridan iborat tinglovchilardan 10 kishilik guruh tashkil etiladi.
Tinglovchilarga AAKT beshta moduli bo‘yicha ma’ruzalar o‘qiladi. Tinglovchilarning
olgan bilimlarini nazorat qilish test sinovlari orqali amalga oshiriladi.
2-model. АRM xodimlaridan iborat tinglovchilardan 10 kishilik guruh tashkil etiladi.
Tinglovchilarga AAKT beshta moduli bo‘yicha ma’ruzalar o‘qiladi. Tinglovchilarning
olgan bilimlarini nazorat qilish test sinovlari orqali amalga oshiriladi. Olingan natijalar tahlil
qilinadi. Tinglovchilar mustaqil ravishda, beshta modul bo‘yicha tay-yorlangan
multimediali qo‘llanmalardan foydalanadilar. Mustaqil ta’limdan so‘ng yana test sinovlari
o‘tkaziladi. Ma’ruza o‘qilgandan so‘nggi va multimediali qo‘llanmalardan mustaqil
ravishda foydalangandan so‘ng olingan test natijalari taqqoslanadi.
3-model. АRM xodimlaridan iborat tinglovchilardan 10 kishilik guruh tashkil etiladi.
Tinglovchilarga AAKT beshta moduli bo‘yicha ma’ruzalar o‘qiladi. Tinglovchilarning
olgan bilimlarini nazorat qilish test sinovlari orqali amalga oshiriladi. Olingan natijalar tahlil
qilinadi. Tinglovchilar mustaqil ravishda, beshta modul bo‘yicha tayyorlangan multimediali
qo‘llanmalardan foydalanadilar. Mustaqil ta’limdan so‘ng yana test sinovlari o‘tkaziladi.
Ma’ruza o‘qilgandan so‘nggi va multimediali qo‘llanmalardan mustaqil ravishda
foydalangandan so‘ng olingan test natijalari taqqoslanadi. Tinglovchilarga mustaqil
ravishda, AAKTda ishlash ko‘nikmasi va malakasini rivojlantirishga mo‘ljallangan virtual
trenajyorlarda ishlash taklif etiladi. Virtual trenajyorlarda AAKT bilan ishlashni o‘rgangan
tinglovchilar test-sinovlari topshiradilar. Olingan natijalar tahlil qilinadi. Uchta model
bo‘yicha olingan natijalar tahlil qilinadi.
Avtomatlashtirilgan axborot-kutubxona tizimini axborot-kutubxona muassasalarida
o‘qitishni tashkil qilishda birinchi model bilash o‘quv jarayoni tashkil qilinganda,
tinglovchilarga tegishli bilim, malaka va ko‘nikmalar faqat ma’ruzachining ma’ruzasi va
taqdimoti orqali yetkaziladi. Tinglovchilar tizim bilan ishlashni mustaqil ravishda
o‘rganishga majbur bo‘ladilar.
Dars jarayoni ikkinchi model asosida tashkil qilinsa, avtomatlashtirilgan axborot-
kutubxona tizimini mustaqil ravishda o‘rganishga mo‘ljallangan multimediali o‘quv
qo‘llanmalar yaratish kerak bo‘ladi. Bunday holda, ayniqsa, elektron kataloglashtirish
jarayonlarini o‘rgatishga mo‘ljallangan multimediali qo‘llanmalardan foydalanish katta
samara beradi. Ma’ruzalar davomida nazariy materiallarni o‘zlashtirgan tinglovchilar,
mustaqil ravishda multimediali o‘quv qo‘llanmalardan foydalanishlari ularning olgan
nazariy
bilimlarini
amalda
qo‘llab
ko‘rish
imkoniyatini
yaratadi.
O‘qitishning uchinchi modeli asosida mashg‘ulotlar olib borilganda, dastlab ma’ruzalar
o‘qildi, tinglovchilar multimediali o‘quv qo‘llanmalardan foydalanib, avtomatlashtirilgan
axborot-kutubxona tizimi bilan ishlashni mustaqil o‘rgandilar. Virtual trenajyorlardan
foydalanib, kataloglashtirish jarayonini o‘zlashtirish esa ting-lovchilarni passiv kuzatuvchi
emas, ya’ni faqat ma’ruza tinglovchisi va multimediali o‘quv qo‘llanmasi bilan qayta va
qayta tanishish bilan cheklanmay, balki elektron trejajyor yordamida kataloglashtirish
jarayonida bevosita ishtirok etishini ta’minlaydi. Mashg‘ulotlarni tashkil qilishning
uchinchi modeli ta’lim jarayonida virtual trenajyorlardan foydalanishni taqozo etadi.
Xulosa
qilib,
quyidagi
natijalarni
ko‘rsatish
mumkin:
1. Avtomatlashtirilgan axborot kutubxona tizimini o‘qitishning axborot modellarini yaratish
~ 11 ~
va tahlil qilish avtomatlashtirlgan axborot-kutubxona tizimini ARMda joriy qilish
jarayonini
tezlashtiradi.
2. Avtomatlashtirilgan axborot kutubxona tizimi avtomatlashtirilgan ish o‘rinlarining asosiy
funksiyalarini o‘qitishda ta’lim jarayonining maqbul modelini tanlash o‘qitish va
o‘zlashtirish
sifati
va
samarasiga
ijobiy
ta’sir
ko‘rsatadi.
3. Avtomatlashtirlgan axborot-kutubxona tizimini axborot-kutubxona muassasalarida
samarali joriy qilish uchun faqat ma’ruzalar o‘qish va amaliy ishlar bajarish yetarli emas.
Nazariy materiallar ma’ruzalar o‘qish orqali amalga oshirilgach, mustaqil ta’lim, ya’ni
multimediali o‘quv adabiyotlardan foydalanish va virtual trenajyorlar bilan ishlash
avtomatlashtirilgan axborot-kutub-xona tizimini joriy qilishda katta samara beradi.
AAKT bilan ishlashga o‘rtish va bilimini nazorat qilishning axborot modeli
Avtomatlashtirilgan axborot kutubxona tizimini mustaqil o‘rganishning axborot modeli
~ 12 ~
Avtomatlashtirilgan axborot kutubxona tizimini o‘rganishda virtual trenajyerlardan
foydalanishning axborot modeli
Do'stlaringiz bilan baham: |
