U.Okkam va boshqalar bu nazariyaga tayanib, xudo va dunyoning
abadiyligi, har bir odam tanining o‘limga mahkumligi haqidagi
falsafiy xulosalari kishilarda hayotga aql ko‘zi bilan qarash
qobiliyatini shakllantirdi.
Tabiatshunoslikning keyingi taraqqiyotida Ulug‘bek
va uning
shogirdlari olib borgan astronomik kuzatishlaming natijalari,
N.Kopernikning kashfiyoti koinot manzarasining panteistik ( xudo
bilan tabiat bir deb qarash) tushunchasini vujudga keltirdi. Bu
kashfiyotlar emi koinotning markazi deb kelgan fikrni puchga
chiqarib, uning quyosh atrofida aylanuvchi planetalardan biri deb
isbotladi. Xudoni esa tabiat bilan hamma joyda birga deb qaradi.
XIX
asming o'rtalari va ikkinchi yarmida tabiatshunoslikda
vujudga kelgan buyuk kashfiyotlar ichida tabiat rivojlanish jarayonida
birinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lgan uch kashfiyotni ko‘rsatish
mumkin. Bular o‘simlik va hayvonlar organizmining hujayralaridan
tuzilganligining
ochilishi,
energiyaning
saqlanish
qonunini
eksperemental asoslanishi va nihoyat, CH.Darvinning
organizm
haqidagi evolyusion nazariyasidan iborat. Bu uch kashfiyot tabiatga
eskicha qarashlami rad etib, yangicha fikr yurg‘izish uchun
mustahkam zamin yaratdi.
Garchi aqliy shakl tabiat dunyosidagi juda ko‘p texnologik
tizimlami tashkil qiluvchi haqiqatga yaqin gipoteza bo‘lsada bu biz
uchun kerak bo'lgan yagona gipotezami? CHarls Darvin (1809-1882)
va evolyutsiya nazariyasiga qadar bu noaniq edi. CHunki ham aqliy
shakl gipotezasi bilan musobaqalashsa texnologik tizimning izohlariga
ega edi. Lekin evolyutsiya nazariyasi
taraqqiy etganidan buyon
bunday munozara shakllari ishonchlilik kuchini yoqotdi. Hozir biz
aqliy shakl ta’kidlanmaydigan gipoteza va yaxshigina rivojlangan
texnologik tizimlarga, izoh berilgan tabiiy gipotezaga egamiz.
Qisqacha aytganda Darvinning tabiiy tanlanish nazariyasi nima uchun
tabiat juda ko‘plab omon qolishga moslashgan organizmlami o‘z
ichiga olishini tushuntirishni ko‘zda tutadi.
Bu nazariyaga ko‘ra hayvonlar va o‘simliklar uzlarining
avlodlaridan meros bulib kolgan o'zgarishlar va hilma- hilliklami
boshdan kechiradi. B a’zi turfa hilliklar organizmlami doimiy
yashashga intilishda qolgan populyatsiyalar
bilan ustunlik bilan
ta’minlaydi.Xayvonlar va o‘simliklar quw atlay oladigandan ko‘ra
ko‘prok nasi koldirishidan buyon tabiat yashash uchun kurasha
140
oladigan turlarini qolganlaridan qo‘proo‘ quwatlaydi. Shu tariqa
omon qolishga moslashgan kuchli rivojlangan katta populyatsiyalar
aniqlanadi.
Diniy va falsafiy dunyoqarashlaming Darvin nazariyasida aks
etishi.
XX
asrning boshlari XXI asrning davomida bizning planeta
o‘mashgan, birgalikda yashovchi organizmlami talabga javob
beradigan darajada izoxlash uchun
Darvinning tabiiy tanlanish
nazariyasining asosliligi ustidan muhokama yuzaga keldi.
Biologiya fani Darvin nazariyasiga asoslanib paydo bo‘lganiga
qaramastan nazariyaning o‘zi aqliy shaklsiz tabiiy tanlanish
sayyoramizda yashovchi jonzotlar jamlanmasini tashkil etish uchun
yetarli emasigligini ta’kidlovchi ba’zi biologlar tomonidan tankid kilib
kelingan. Masalan, J.Bexe ko‘plab biologik tizimlar molekulalar
darajada kamaymaydigan majmua ekanligi xakida Darvinning tabiiy
tanlanish prinsiplari hisobot bera olmasligini aytadi. Вехе qandaydir
kamaymaydigan majmuaga misol sifatida qopqonni taklif etadi.
Qopqonlar o‘zaro bog'langan bir qator qismlarga ega (prujina, asos,
bolg‘a, tutqich, panjar a) va ulaming barchasi qopqonning sichqonni
tutishi uchun kerakli.49
Tabiatshunoslikdagi rivojlanishning yuksak bosqichi XIX asrning
oxiri va XX asrning
boshlarida radioaktivlik, eletron, yorug'likning
bosimi kabi kashfiyotlar dialektik tafakkur usulining shakllanishiga
asos bo‘ldi. XX asrda yer ostidan va g ‘oyalardan hozirgi odamlaming
ajdodlari suyaklari topila boshladi. Natijada olamning kelib chiqishi
haqida ilmiy fikr yuritish imkoniyati vujudga keldi. Odamning ruhiy
(psixik) faoliyatini ilmiy tushunishda LM.Sechenovning (1829-1906)
“Bosh miya reflekslari” nomli asari katta rol o‘ynadi. Unda barcha
ongli harakatlar o‘z xarakteri bilan reflektorli xususiyatga ega ekanligi
ko‘rsatildi. Bu tashqaridan bo‘ladiga taasurotga inson markaziy nerv
tizimida aks ta’sir reaksiyaning vujudga kelishidir.
Sechenov
ta’limotiga cherkov va ruhoniylar qarshi chiqib, uni taqiqlashni talab
etdilar. Ammo uning g‘oyalarini to‘xtata olmadilar. Sechenov
ta’limoti I.P.Pavlov tomonidan da’vom ettirildi va rivojlantirildi.
Pavlov o'zining shartli reflekslar haqidagi nazariyasida inson miyasi
ruhiy faoliyatining qonunlarini ilmiy tushuntirib berdi. Bu davrda
Do'stlaringiz bilan baham: 
