Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

Sport takomillashuvi guruhi 3 yil – 19-20 yosh
T/r 
Mashg‘ulotlar mazmuni 
Yil 
davo-
mida 
Tayyorgarlik davri 
M-qa 
davri 
O‘tish 
davri 
Tayyorgarlik davri 
M-
qa 
davr
i 
O‘tish 
davri 
jami 
I 
II 
III 
jami 
I 
II 
III 
1. 
Nazariy tayyorgarlik 
64 
14 
1 
9 
4 
23 
- 
12 
2 
2 
8 
15 
- 
2. 
Umumiy jismoniy tayyorgarlik 
149 
46 
12 
22 
12 
40 
10 
25 
6 
9 
10 
12 
16 
3. 
Maxsus jismoniy tayyorgarlik 
193 
55 
11 
24 
20 
62 
14 
25 
4 
9 
12 
12 
25 
4. 
Texnik tayyorgarlik 
347 
90 
24 
46 
20 
102 
18 
57 
14 21 
22 
40 
40 
5. 
Taktik tayyorgarlik 
338 
80 
15 
37 
28 
110 
18 
51 
10 17 
24 
40 
39 
6. 
Integral (o‘yin) tayyorgarlik 
387 
90 
12 
42 
36 
142 
- 
87 
18 28 
41 
68 
- 
7. 
Uslubchi va hakamlik amaliyoti 
46 
- 
- 
- 
- 
25 
- 
13 
6 
4 
3 
8 
- 
8. 
Nazorat test mashqlari sinovi 
36 
15 
15 
- 
- 
6 
- 
- 
- 
- 
- 
15 
- 
JAMI: 
1560 
390 
90 180 120 
510 
60 
270 
60 90 120 
210 
120 
9. 
Mashg‘ulot kunlari soni 
221 
59 
15 
28 
16 
72 
12 
39 
10 13 
16 
22 
24 
10. Mashg‘ulotlar soni 
446 
114 
30 
60 
24 
170 
12 
74 
20 30 
24 
42 
24 
11. Musobaqa kunlari soni 
70 
10 
- 
2 
8 
30 
- 
10 
- 
2 
- 
20 
- 

---

326 
35-jadval 
Yosh voleybolchilar o‘quv guruhlari va ularda o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar 
hajmi 
O‘quv 
yili 
Yoshi 
Soni 
Yillik 
umumiy 
yuklama 
hajmi 
H
aft
ali
k 
Yill
ik 
S
h
u
g‘
ull
anuvc
h
i 
so
ni
Yill
ik 
m
ash
g‘
ul
o
tl
ar 
so
ni
Yill
ik 
m
ash
g‘
ul
o
tl
ar 
kuni
M
us
o
b
aq
al
ar
kuni
Boshlang‘ich tayyorgarlik guruhi 
1-chi 
9 
6 
288/24 
20 
144 
144 
12 
312 
2-chi 
10 
6 
288/24 
18 
144 
144 
12 
312 
3-chi 
11 
8 
376/40 
16 
188 
188 
15 
416 
O‘quv-mashg‘ulot guruhi 
1-chi 
12 
10 
472/48 
12 
196 
184 
24 
520 
2-chi 
13 
12 
556/68 
12 
240 
226 
34 
624 
3-chi 
14 
16 
788/88 
12 
260 
216 
44 
832 
4-chi 
15 
18 
886/150 
12 
308 
216 
50 
936 
5-chi 
16 
20 
986/162 
12 
320 
216 
54 
1040 
Sport takomillashuvi guruhi 
1-chi 
17 
22 
1084/180 
12 
360 
220 
60 
1144 
2-chi 
18 
24 
1183/195 
12 
400 
220 
65 
1248 
3-chi 
19 
28 
1386/210 
12 
460 
220 
70 
1456 
 
Nazorat savollari: 
 
1. Turli yosh guruhlariga mansub voleybolchilar tayyorlashda qanday 
omillarga asoslaniladi? 
2. Qanday yosh guruhlari mavjud, ularning tayyorgarlik dasturiga tavsif 
bering. 

---

327 
3. Turli yosh guruhlarida o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar farqi nimalardan 
iborat? 
4. Bir yosh guruhidan ikkinchi yosh guruhiga ko‘chirishda qanday omillarga 
asoslaniladi? 
5. Turli yosh guruhlariga xos tayyorgarlik turlari bir-biriga mutanosib bo‘lishi 
shartli, ushbu mutanosiblik mohiyati nimadan iborat? 
XIV BOB. KO‘PYILLIK SPORT TRENIROVKASINING DAVRIYLIGI VA 
SIKLLIYLIGI 
14.1. “Sport” va “Sport trenirovkasi” haqida tushuncha 
Sport keng ma’noda musobaqa faoliyati unga maxsus tayyorgarlik ko‘rish, 
shu yo‘nalish bilan bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-ahloqiy, madaniy-
maishiy, jismoniy va psixofunksional, texnik va taktik jarayonlarni o‘z ichiga 
oladi. “Sport” tushunchasining mohiyati insonni ja’miyki to‘siq va qiyinchiliklarni 
engib o‘z imkoniyatlari chegarasini yanada kengaytirishga qaratilgan intilishidan 
iborat. 
Sport – bu ruxiyatni “charxlovchi”, kayfiyatni ko‘taruvchi insonni jismonan, 
ma’nan va ruxan shakllantiruvchi, uning “ichki” va “tashqi” madaniyatini 
(morfologiyasi – qaddi-qomati va funksional resursini) takomillashtirib boruvchi, 
insoniyatga cheksiz quvonch xad’ya etuvchi zamonga mos, o‘ta ommaviy ijtimoiy 
harakatdir. Demak, sport chuqur ma’noli ko‘pqirrali ijtimoiy omildir. 
“Sport” atamasi etimologik nuqtai nazaridan inglizcha so‘zdan kelib chiqqan 
bo‘lib, daraxt kurtaklarini bir-biridan “o‘zib” o‘sishini anglatadi. 
Zamonaviy sport – bu o‘z evolyusion tarihi, mavqey va maqomi hamda o‘ziga 
hos musobaqa qoidalariga ega bo‘lgan ko‘pdan-ko‘p turlardan tarkib topgan.
“Sport” va “Sport trenirovkasi” atamalari pirovardidan, “musobaqaga 
tayyorgarlik”, “musobaqa jarayoni”, “musobaqa faoliyati” tushunchalarini 
anglatadi.
“Trenirovka” atamasi inglizcha so‘z bo‘lib, o‘zbek tilida “mashq qilish”, 
“charhlash” ma’nosini bildiradi. Ushbu atama turli sohalarda qo‘llaniladi. Masalan 

---

328 
“aqliy (intellektual) trenirovka”, “jismoniy trenirovka”, “gipoksik trenirovka”, 
“hayvonlar trenirovkasi” tushunchalari amaliyotda keng o‘z aksini topgan. 
“Hayvonlar trenirovkasi”, “hayvonni dressirovka qilish” tushunchasidan tubdan 
farq qilib, hayvonlarni biror-bir tadqiqot uchun tayyorlash (oq kalamushni 
tretbonda yugurishi) yoki hayvonlarni (masalan itni) “xarbiy xizmatga” tayyorlash 
va xokazo soxalarda amalga oshirilishi mumkin. 
Sport amaliyotida “sport trenirovkasi” atamasi “sport tayyorgarligi” atamasi 
bilan mantiqan yaqin bo‘lsada, ular bir-biridan tubdan farq qiladi. “Sport 
tayyorgarligi” tushunchasi keng qamrovli ma’noga ega bo‘lib, sportchini jamiyki 
faoliyatini (uyqu trenirovka, ovqatlanish, tibbiy profilaktika va hokazo) 
musobaqaga tayyorlashga qaratilgan jarayondir. “Sport trenirovkasi” esa bir 
maqsadga yo‘naltirilgan jarayondir va nisbatan torroq ma’noni anglatadi. 
Muntazam sport trenirovkasi natijasida insonning harakat faoliyati shakllanib 
boradi, yangi harakat shakllari vujudga keladi, hayotiy zarur harakat malakalari 
(chopish, sakrash, yurish va hokazo), ko‘nikmalari takomillashadi, psixik sifatlar 
(fikrlash, ong, iroda, diqqat, hissiyot va boshqa) sayqal topadi. Muayyan sport 
turiga xos harakat malakalari mukamallashadi.