Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

 
2.4. Tashkilotchilik funksiyasi 
Tashkilotchilik qobiliyati u yoki bu darajada barcha soha va jarayonlarda 
muhim ahamiyatga egadir. Guruh, jamoa, sinf, mahalla, jamiyat bilan olib 
boriladigan har bir ishni qulay, “tezbitar”, lekin sifatli va foydali natija kelti-
radigan vosita, uslublari hamda yangicha yo‘llarini topish va tashkil qilish 
tashkilotchidan maxsus bilim, hayotiy va kasbiy tajriba, ixtirochilik kabi xislatlarni 
talab qiladi. 
Sport sohasida bolalarni muayyan sport turiga qiziqtirish, jismoniy tarbiya va 
sportni sog‘liqni mustahkamlovchi vosita ekanligini ular ongiga singdirish, sport 
maktabiga qabul qilish, mashg‘ulot, musobaqa va sport bayramlarini o‘tkazishda 
trenerning tashkilotchilik qobiliyati ustuvor o‘rin tutadi. Iste’dodli sportchilarni 
tayyorlash, seleksiya ishlarini amalga oshirish, jamoaning tarkibiy a’zolarini 
tanlash, sport uskunalari, jihozlari va anjomlarini mashg‘ulotga tayyorlash 
trenerning aynan tashkilotchilik qobiliyatiga bog‘liqdir. Bolalarni sport turiga 
tanlash uchun trener oldindan iqtidorli va iste’dodli bolalarni izlash dasturini ishlab 

---

25 
chiqadi. Ana shu dasturga asosan u maktabgacha ta’lim muassasalarida, 
umumta’lim maktablari, mahallalarda ota-onalar, o‘qituvchilar va faxriylar 
yordamida qobiliyatli bolalarni izlab topishga qaratilgan ishlarni tashkillashtiradi. 
Bunday bolalarni sportga qiziqtirish maqsadida suhbat, mulo-qotlar o‘tkazadi, 
musobaqalarni tomosha qilishga taklif etadi, yetakchi sportchi-chempionlar bilan 
tanishtiradi, kezi kelsa ko‘rgazmali musobaqalar uyushtiradi. 
Dastlabki sport tayyorgarligi bosqichidan toki ko‘p yillik sport trenirov-
kasining barcha davrlarida trener o‘z o‘quvchilari, shogirdlari va jamoasini 
muzeylarga, tabiat quchog‘iga, umumxalq bayramlariga, tarixiy obidalar, ulug‘ 
ajdodlarimiz yashab o‘tgan, o‘lmas meroslar qoldirgan maskanlarga sayr-
sayohatlarga olib borish ishlarini amalga oshiradi. 
Agar trenerda sport trenirovkasiga doir nazariy bilim va amaliy ko‘nik-malar 
yetarli shakllangan bo‘lsa, mashg‘ulotlarni mahorat bilan o‘tkazish qobiliyati 
mujassam bo‘lsa-yu, lekin unda tashkilotchilik qobiliyati yetarli bo‘lmasa, shu 
jarayonlarda ko‘zlangan natija kutilganidek bo‘lmaydi, shug‘ul-lanuvchilar 
biryoqlamalik yondashuvga moslashib qoladi, ularda, masalan, mustaqil fikr 
yuritish, tashabbus ko‘rsatish, vaziyatga mos kombinatsiyalarni o‘z vaqtida tashkil 
qilish qobiliyati sayqal topmaydi. Shuning uchun ham trenerning yuksak 
tashkilotchilik qobiliyati namuna sifatida o‘z shogirdlariga ham ko‘chishi mumkin. 
Trenerning tashkilotchilik funksiyasi tarkibiga mashg‘ulot o‘tkazish joyini 
oldindan zarur jihozlar, uskunalar, anjomlar, kerak bo‘lsa texnik vosita va 
moslamalar, trenajyorlar bilan ta’minlash ishlari ham kiradi. 
Ta’kidlash joizki, trenerning tashkilotchilik faoliyati guruhga yoki jamoaga 
qanday yondashuv asosida rahbarlik qilish samaradorligi bilan ham belgilanadi. 
Bir qator mualliflar tomonidan chop etilgan manbalarga qaraganda, jamoani 
boshqaruvchi trenerlar o‘zining ontogenetik va psixo-pedagogik xususiyatlariga 
qarab bir-biridan keskin farq qiluvchi uch toifaga bo‘lingan ekan (A.I. Korx, 2000; 
M.V. Sanaya, 2010). 
Birinchisi –