Universal o`lchov prinsiplari. Reja. O`lchash vositalari

TDTU Qo'qon filiali
Elektronika va elektrotexnika fakulteti
3-20 MYaMT gurux talabasi
Yuldashev Dilshodjonning Metrologiya,
standartlashtirish fanidan tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

Universal o`lchov prinsiplari.
Reja.
1.O`lchash vositalari.
2.O`lchash lineykasi.
3.Shtangen asboblar.

UNIVERSAL O’LCHASH VOSITALARI
O‘lchamlaming ma’lum ko‘lamida uzunlik va burchaklami oichash uchun mo‘ljallangan vositalar universal o`lchash vositalari deb ataladi. Bunda o`lchanayotgan detal shaklining ahamiyati yo‘q. Masalan, masshtab lineyka yordami bilan uning bolinmalari ko`lamida har qanday detal uzunligini o`lchasa bo‘ladi.
O`lchash lineykasi va shtangensirkul asboblari.
Bu o`lchash vositalarining umumiylashtiradigan alomati- lineyka ya’ni ,yuzasiga bo’linmalar chizilgan matall tasmasi mavjudligidir.
Metall o`lchash lineykalari. O`lchash lineykalarini ko`pincha masshtab lineykalari deb atashadi. Ular ko`p qiymatli o`lchovlar soniga kiradi, chunki ular yordami bilan qator har xil o`lchamli bir nomli kattaliklarni o`lchash mumkin. Mashinasozlikda qo`llanadigan metal lineykalar 150; 300; 500; va 1000mm uzunlikda ishlab chiqariladi
Shtangenasboblar
Shtangenasboblar. Shtangenasboblar-o`lchash va belgi qo`yish uchun mo`ljallangan asboblarning kata guruhidir. Bu asboblarni boshqa asboblardan farqlovchi xususiyati shuki, bularda har bir 1mm da bo`linmalari bor shkalali lineyka (shtanga ) qo`llanadi, millimetrni o`nli va yuzli qisimlari esa asosiy shkaladan yordamchi(qo`shimcha )- noniuns shkalasi yordamida o`qiladi.
Nonius- ozgina intervallarga (10-20) ega bo`lgan yordamchi shkaladir. Noniusning birinchi chizig`I yordamchi shkalaning boshlanishi emas, balki asosiy shkala bo`yicha o`lchamning indeksi(ko`rsatishi) bo`lib xizmat qiladi. Agar noniusning birinchi (nol) chizig`i asosiy shkalaning birorta chizig`iga to`g`ri kelsa ,o`lcham qiymati asosiy shkaladan o`qiladi. Zero noniusning nol chizig`I asosiy shkalalarning birorta chizig`iga to`g`ri kelmasa o`lcham qiymati ikki qisimdan iborat bo`ladi.