Ундошлар таснифи масаласига доир

ч
ва 
ж
ундошларидир. 
Ундошларнинг пайдо бўлиш усулига кўра зидланишини қуйидагича 
чизма орқали ифодалаш мумкин: 
Шундай қилиб, «пайдо бўлиш усули» белгисига кўра ундошлар бир 
умумий парадигмага бирлашса ҳам, лекин пайдо бўлиш усулининг тури 
белгиси асосида бу парадигма аъзолари уч кичик парадигмага бўлинади. 
Портловчи-сирғалувчилар юқоридаги икки парадигма аъзоларининг қутбий 
зидланишида оралиқ ҳолатни ташкил этади. Оралиқ ҳолатдаги ундошлар ҳар 
икки қутбий зидланиш муносабатида бўлган парадигма аъзолари учун хос 
белгиларни ўзида ифода этади. Ана шундай қоришиқ белгига эга бўлиши 
билан бу парадигма аъзолари қутбий зидланишдаги ҳар икки парадигма 
аъзолари билан зидланади. Хусусан, 
д
↔
ж
↔
з; т
↔
ч
↔
с 
зидлигини олсак, 
д
↔
з 
қутбий зидлигида(иккиси ҳам тил олди, иккиси ҳам жарангли, 
д
портловчи, 
з
сирғалувчи) 
ж 
оралиқ ҳолатни эгаллайди (тил олди, жарангли, портловчи-
сирғалувчи); 
т
↔
с 
қутбий зидлигида (иккиси ҳам тил олди, иккиси ҳам 
жарангсиз, 
т
портловчи, 
с
сирғалувчи) эса 
ч
оралиқ ҳолатни эгаллайди (тил 
олди, жарангсиз, портловчи
-
сирғалувчи).
 
Овоз ва шовқин иштироки белгисига кўра ҳам ундошларни уч гуруҳга 
ажратиш лозим. Сонорлар, жаранглилар ва жарангсизлар. Бунда сонорлар ва 
жарангсизлар қутбий зидлигида жаранглилар оралиқ ҳолатда туради. 
Портловчи 
Сирғалувчи 
Портловчи- 
сирғалувчи 

---

Сонорлар овоз миқдорининг юқорилиги билан, жарангсизлар шовқиндан 
иборатлиги билан характерланади. Жаранглилар эса сонорларга нисбатан 
шовқинга эгалиги билан зиддиятга киришса, жарангсизлар билан овоз 
миқдорининг кўплиги билан зиддиятли муносабатда туради. Демак, 
жаранглилар бир пайтнинг ўзида ҳам сонорлар билан, ҳам жарангсизлар 
билан зиддиятли муносабатда бўлиб, оралиқ учинчини ҳосил қилади. 
Жарангли-жарангсизлик белгиси асосида ундошлар ўзаро приватив 
зидланишга киришади. Жарангли ундошлар бундай белгига эга, 
маркерланган, жарангсиз ундошлар эса эга эмас, маркерланмагандир. 
Бир қатор ундошлар бу белгига кўра ўз зиддига эга бўлиб, коррелятив 
қаторларни ҳосил қилади. Масалан, б