Umurtqalilar zoologiyasi

ustki 
va 
ostki  ko‘z  qovoqlari 
bor.  Ustki 
qovoqlari  ko'z  olmasiga birikkan boiib,  ostki  qovoqlari  esa 
erkin va harakatchan boiadi.  Bundan tashqari,  ko'zining ol­
dingi burchagida quruqlikda yashovchi umurtqalilarga xos yupqa 
pirpiratuvchi  parda 
yoki 
uchinchi  qovoq 
bor.  Bu  parda 
ko'zning  oldingi  qismiga  surilib  qisman  ko'z  olmasini 
qoplashi mumkin (pinset bilan ushlab ko'ring). Ko'zining orqa 
qismida  teshigini  yupqa 
nog‘ora  parda 
qoplagan  quloq joy­
lashgan.  Uni  ichki  tomondan  markazga  bitta  eshitish,  ya’ni 
uzangi 
suyagi  itarib  turadi.
Nog'ora parda asosan o'rta quloq bo'shlig'ini tashqi muhit-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

dan ajratib turadigan devor hisoblanib,  u baliqlarga  nisbatan 
baqalarning  eshitish  organlarining  murakkablashganligini 
ko'rsatadi.
Baqalar urug‘iga  kiruvchi  turlar tanasining yon  tomonida 
bo'yiga  cho'zilib yotgan teri  qatlami boiadi.
Boshning  tumshuq  qismi  ustida  yopgich  klapanli  bir juft 
burun teshigi 
joylashgan boiib,  tirik baqalarda bu klapanlar 
ochilib-bekilib turadi.  Klapanlar baqaning ichki burun teshigi 
(xoanalar)ni  qoplagan boiib,  klapan harakati engak osti ha­
rakati bilan navbatlashib turadi (nafas olish). Tumshug'i juda 
keng 
og‘iz  teshigi 
bilan  chegaralanadi.  Agar  baqa  og'zini 
ochib (44-rasm) barmoq yoki pinset bilan yuqori jag'i silansa, 
undagi qator joylashgan uchi orqaga qayrilgan, oddiy bir xil­
dagi  konussimon tishlar seziladi.