Umurtqalilar zoologiyasi

14-mashg‘ulot.  SUDRALIB  YURUVCHILAR 
SINFIGA  KIRUVCHI  TANGACHALILAR  VA 
TOSHBAQALAR  TURKUMLARI  VAKIL­
LARINI  ANIQLASH
Kerakli  materiallar  va  jihozlar:  o'lkamiz  faunasiga  xos 
kaltakesak, ilon va toshbaqalaming total preparatlari  (ho‘l va 
quruq  materiallar),  lupalar,  preparoval  ninalar,  emal  vanna- 
chalar,  pinsetlar,  skalpellar;  sudralib  yuruvchilaming  xilma- 
xilligini  aks  ettirgan jadvallar.
Mashg'ulotning maqsadi: o‘lkamiz faunasiga xos va kafed- 
rada spirtda  fiksirlangan holda saqlanayotgan sudralib yuruv­
chilar  ayrim  vakillarining  sistematik  holatini  (turkum,  oila, 
urug‘  va turlarini)  aniqlagichlar asosida  o'rganish.
Ishning  mazmuni:  terisi  ustida  shilimshiq  modda  yo‘q. 
Terisida epiteliy hosilalari (tangacha, qalqoncha, pat yoki jun) 
bo'ladi.  Barmoqlarida  odatda  tirnoqlari  bor.  Tanasi  shoxsi­
mon moddadan  iborat qatlam, tangacha yoki qalqonlar bilan 
qoplangan.
Sudralib  yuruvchilar  (R eptilia)  sinfi
Sudralib yuruvchilar sinfi vakillari mezozoy erasida avj olib 
rivojlangan va  hukmronlik  qilgan.
Dastlabki quruqlikda yashagan bunday katta guruhga kiruv­
chi  hayvonlaming  ko'pchilik  turlari  qirilib  ketgan.  Hozirgi 
vaqtda  sudralib  yuruvchilar  sinfiga '6000-6500  ga  yaqin  tur 
kiradi va bu  sinf quyidagi to‘rtta  turkumga bo'linadi:  1.  Xar- 
tumboshlilar  (Rhynchocephalia);  2.  Tangachalilar  (Squama- 
ta); 3. Timsohlar (Crocodilia); 4. Toshbaqalar (Chelonia yoki 
Testudines).
Xartumboshlilar turkumiga  1  ta tur, tangachalilar turkumi­
ga  6400  ga  yaqin,  timsohlar  turkumiga  22  ta  tur  va  tosh­
baqalar turkumiga  230  ta  tur kiradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Mustaqil  davlatlar hamdo‘stligida sudralib yuruvchilar sin­
fining 130 dan ortiq turi, 0 ‘zbekistonda esa 58 ta turi uchrashi 
aniqlangan.
Quyida  0 ‘zbekistonda  tarqalgan  sudralib  yuruvchilar sinfi 
ayrim  turlarining  sistematik  holati  aniqlagichlar  asosida 
o‘rganilib  tahlil  qilinadi.