Umurtqalilar zoologiyasi

75-rasm.  Qushlar  barmoqlarining  xilma-xilligi:
1,2-suvda suzuvchi qushlamiki  (1  — o‘rdaklamiki,  2-qashqaldoqniki),
3,4-botqoq-o‘tloq  qushlamiki  (3-g‘ozqanjimiki,  4-katta  chittakniki),  5-7-daraxt- 
butalarda  ovqat topib  oziqlanadigan qushlamiki  (5-katta  chittakniki,  6-qizilishton- 
niki,  7-qurlarniki — qishda va yozda),  8-cho‘l va sahroda yashovchi qushlamiki, - 
suv buldurug‘i — sajdaniki (ustidan, ostidan va yonidan ko‘rinishi), 9-qorli joylarda 
yashovchi qushlamiki — oq qumiki,  10,11-yirtqich qushlamiki  (10-somiki,  11-sko- 
paniki).
Laboratoriya mashg‘ulotida 2—3 studentga bittadan endigi- 
na  o‘ldirilgan  kaptar tarqatiladi.  Kaptar topilmagan taqdirda 
qarg‘a,  zag‘cha,  tovuq  yoki  musicha  kabi  qushlardan  ham
138
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

foydalanish  mumkin.  Dars  boshlashdan  20  minut  oldin  tirik 
qushni xloroform yoki efir hidlatib o'ldiriladi.  Buning uchun 
tanlangan qushni idish (silindr shisha yoki qopqoqli chelak)ga 
solib, xloroform bilan ho‘llangan paxtani shu idish ichiga tash­
lanadi.  So‘ngra  idish  og‘zi  havo  kirmaydigan  qilib  berkitilib, 
shu  holda  qush  idishda  qoldiriladi.  Qushni jonsizlantirgach, 
uni yorish va tuzilishini o‘rganishdan oldin xloroform hidini 
yo'qotish uchun qushni bir necha minut ochiq havoda qoldi­
riladi.  Narkozlash  imkoniyati  bo'lmagan  taqdirda  qushning 
yuragiga  nina sanchib  ham  o'ldirish mumkin,  buning uchun 
qush  ko'kragini  qoplagan  patlami  yon  tomonlarga  yotqizib 
yurakka  shpritsning yo'g'on  ninasi  sanchiladi.  Bu  usul bilan 
o'ldirilgan qushni yorganda qon kam ketadi va preparat uncha 
ifloslanmaydi.
Tashqi  tuzilishi.  Yangi  o'ldirilgan  kaptar  yoki  boshqa 
qush  tulumi  yordamida  tashqi  tuzilishini  o'rganing.  Boshi, 
bo'yni,  tanasi,  qanotlari,  dumi  va  oyoqlarini  diqqat  bilan 
ko'zdan  kechiring  (76-rasm).