Umurtqalilar zoologiyasi

oldingi  bo'g'im 
o'simtasi, 
orqa  qirrasidan  esa  bir  juft 
keyingi  bo'g'im 
o'simtasi 
chiqadi.  Umurtqa pog'onasining yon tomonlarida, 
yuqori  yoy-ning  asosiga  yaqin  joyda  qovurg'aning  birikishi 
uchun kichik chuqurcha bor. Voyaga yetgan vakillari o'q ske- 
letida  xorda  qoldig'i  yo'q.
Bo'yin  umurtqalari. 
Kaltakesaklarning  bo'yin  qismida 
umurtqalar soni  8  ta.  Bulardan oldingi ikkitasi o'ziga xos tu­
zilgan  (68-rasm).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

68-rasm.  Echkemarning  bo'yin  va  ko'krak  umurtqalari:
A  —  atlant,  В  —  epistrofey,  V  -  ko‘krak  umurtqasi,  G  -  bo‘yiga  kesilgan 
ko‘krak umurtqasi:  1-epistrofeyning tishsimon  o‘simtasi,  2-umurtqa  tanasi,  3-ust- 
ki yoy, 4-ostist o‘simta, 5-orqa miya kanaU, 6-oldingi qo'shuvchi o‘simta,  7-keyin- 
gi  qo‘shuvchi  o‘simta.
Atlas  yoki  atlant  deb  ataladigan  birinchi  umurtqa  barcha 
amnio talar  uchun  xarakterli  halqa  shaklida  bo'ladi.  Old  to- 
monning pastki qismida bitta bo‘g‘im yuzasi bo‘lib,  umurtqa 
shu yuza yordami bilan bosh skeletga harakatchan tarzda ensa 
bo‘rtmasi  orqali  birikadi.  Atlas  o'rtasidagi  teshik  pay  bilan 
ikkiga  —  pastki  va  ustki  bo'limlarga  bo'lingan.  Ustki  teshik­
dan orqa  miya  o'tsa,  pastki  teshikka tishsimon o'simta  kira­
di,  bu  o'simta  epistrofey deb  ataladigan  ikkinchi  umurtqaga 
birikkan.  Tishsimon  o'simta  birinchi  umurtqaning  ajralib 
chiqqan tanasidir.  Shunday qilib,  atlas o'z tanasi atrofida ay­
lana  oladi.  Birinchi  bo'yin  umurtqasining  bunday  tuzilishi 
boshning harakatchan bo'lishiga imkoniyat tug'diradi. So'nggi 
uchta bo'yin umurtqa-sining har birida bir juftdan yaxshi taraqqiy 
etgan bo'yin qovurg'alari bor.  Bu qovurg'alar umurtqa tanasi­
ga harakatchan tarzda birikib, va sekin-asta kattalasha boradi, 
uchi to'sh suyagiga yetmasdan erkin holda tugaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---