Umurtqalilar zoologiyasi

ichki  burun 
teshigi  —  xoana 
orqali  og'iz  bo'shlig'iga  kiradi.  O g'iz 
bo'shlig'idan  keyin  uchta  tog'aydan  tashkil  topgan  hiqildoq 
joylashgan.  U  maxsus  muskul  orqali  til  osti  ?pparati  bilan 
bog'langan.  Og'iz  bo'shlig'idagi  havo  hiqildoq  orqali  uzun 
nafas olish nayi — traxeyaga o'tadi, tiaxeyadagi t; laygina tog'ay 
halqalar  uning  puchayishiga  yo'l  qo'ymaydi.  Traxeya  oldin 
tomoq,  so'ngra  ko'krak  bo'shlig'idan  o'tib,  taxm;nan  yurak 
atrofida ikkita qisqa nay - bronxga bo'linadi.  Bu nayning har 
qaysisi  o'ziga  tegishli o'pkada  tarmoqlanadi.
O'pka (63-rasm) va nafas olish yo'narinmg birmuncha kuchli 
differensiyalanganligi bilan kaltakesaklarning bu organi suvda ham 
quruqlikda yashovchilarning nafas olish oiganlaridan farq qiladi.