Umurtqalilar zoologiyasi

47-rasm. Erkak baqaning siydik- 
tanosil sistemasi: 
I-buyrak, 2 -siydik y o ‘li (urug4 y o ‘li ham 
hisoblanadi), 3-kloaka b o ‘shlig‘i, 4 -siydik-ta- 
nosil teshigi, 5-siydik pufagi, 6-siydik pufagi­ 
ning teshigi, 7-urug‘don, 8 -urug‘ olib chiquvchi 
kanallar, 9-urug‘ pufagi, 10 -yog‘ tanachasi, 11- 
buyrak usti bezi. 
Ayirish organi. Amfibiyalarning ayirish organi 
(47, 48-rasmlar) baliqlamikiga o'xshash tana buyrak (mezo- 
nefros)dan iborat. Ular qizil, jigar rangli, g'uj uzunchoq boiib, 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
umurtqa pog'onasining yon tomonlarida joylashgan. Buyrak- 
lardan kloakagacha ingichka ipsimon volfov kanallari cho'zilib 
yotadi. Urg'ochi baqalarda volfov kanali faqat siydik yo'li 
vazifasini, erkaklarida esa ham siydik yo'li va ham urug' yo'li 
vazifasini bajaradi. Volfov kanallari kloakaga mustaqil teshik 
bilan ochiladi. Shu tariqa kloakaga siydik pufagining teshigi 
ham ochiladi. Baqalarda siydik oldin kloakaga yig'ilib, so'ngra 
undan siydik pufagiga o'tadi. Buyrakning ostki tomonida in­ 
gichka uzunchoq 
buyrak usti bezlari 
o'rnashgan. 
48-rasm. Urg‘ochi baqaning 
siydik-tanosil sistemasi: 
I-b uyrak, 2 - siy d ik y o ‘li, 3 - k lo a k a 
b o ‘shlig‘i, 4-siydik teshigi, 5 -siydik pufa­ 
gi, 6-siydik pufagining teshigi, 7chap tu­ 
xum don (o'ng tuxum don rasmda chizil- 
m agan), 8-tuxum y o ‘li, 9 -tuxum y o ‘lining 
voronkasi, 10 -yog‘ tanachasi ( o ‘ng to m o ­ 
nidagi k o ‘rsatilm agan), 11-buyrak usti 
bezi, 12 -jinsiy teshik (tuxum y o ‘lin ing 
teshigi). 
Jinsiy oigani. 
Yetilgan tuxumlar tuxumdon devorini teshib 
tana bo'shlig'iga tushadi. So'ngra tuxum yo'lining voronkasi 
orqali tuxum yo'liga va bu orqali kloakaga o'tadi. Tuxumlar 
tuxum yoiidan o'tish paytida studenik (dirildoq) pardaga 
o'raladi. Bachadon tuxumlar qo'yishga qulay shaklni oladi. 
Shunday qilib, urg'ochi baqalar siydik-tanosil yo'llari bir-biri- 
dan to'liq ajralgan. Urug' va tuxumdonlaming ustida suvda 
ham quruqlikda yashovchilar uchun xarakterli bittadan