Umurtqalilar zoologiyasi

28-rasm. Zog'ora baliq ichki organlarining umumiy 
joylashish sxemasi: 
1-venoz q o ‘ltig‘i, 2-yurak b o ‘lm asi, 3-yurak qorinchasi, 4-qorin aortasi, 5-aorta
so ‘g ‘oni, 6-olib keluvchi jabra arteriyalari, 7-kyuverov quyilishi, 8-jabra, 9-oshqo- 
zon, 10-o‘n ikki barm oqli ichak, 11-ingichka ichak, 12-to‘g ‘ri ichak, 13-anal teshi­
gi, 14-jigar, 15-o‘t pufagi, 16-o‘t y o ‘li, 17-oshqozon osti bezi, 18-taloq, 19-suzgich 
pufagi, 20-buyrak, 21-siydik y o ‘li, 22-siydik-tanosil o ‘sig‘i, 23-jinsiy bez, 24-jinsiy 
teshik. 
Ovqat hazm qilish sistemasi. 
Zog'ora baliqning og‘iz 
bo'shlig'idan keyin barcha baliqlardagidek halqum boshlana­ 
di. Og'iz va halqum bo'shliqlari orasida aniq chegara yo'q. 
Boshqa baliqlarga o'xshash zog'ora baliqda ham haqiqiy til 
yo'q. Til singari uchi og'iz bo'shlig'iga chiqib turadigan til 
osti yoyining kopulasi faqat shilimshiq parda bilan qoplangan 
bo'lib, u mustaqil bo'lmagani tufayli harakat qila olmaydi. 
Har tomonida beshtadan jabra yorig'i bo'lgan halqum qisqa 
qizilo'ngachga, qizilo'ngach esa 
oshqozonga 
ochiladi. Osh- 
qozondan kam differensiallashgan haqiqiy ichak boshlanadi, 
bu ichakning oldingi boiim ini 
o‘n ikki barmoqli ichak, 
so'ngra 
ingichka ichak 
va 
anal teshigi 
bilan tugaydigan 
to'g'ri ichak 
tashkil etadi (ba’zi baliqlar oshqozonining atrof­ 
ida har xil sondagi ko'r pilorik o'simtalar bor, zog'ora baliqda 
bo'lmaydi). 
Jigari 
yurakning orqasi, oshqozonning ostida va 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
yon tomonlarida joylashgan bo‘lib, uning pallalari orasida o‘t 
suyuqligi bilan to'la 
o‘t pufagi 
boiadi. 0 ‘t pufagidan o‘n 
ikki barmoqli ichakka ochiladigan o‘t yoii chiqadi. Oshqo­ 
zon osti bezi ichak tutqichi bo'ylab tarqalgan. Ichak bogichiga 
esa uzunchoq to‘q qizil rangli 
taloq 
o'rnashgan. 
Tana bo'shlig'ining yuqori qismida, ya’ni ichakning ustida 
gidrostatik organ — 
suzgich pufak 
joylashgan. 
Nafas olish organi. 
Suyakli baliqlarning nafas olish or­ 
ganlari tog'ayli baliqlamiki singari ektodermali jabra hisobla­ 
nadi (29-rasm). Zog'ora baliqda, shuningdek, barcha suyakli 
baliqlarda oidingi to'rtta jabra yoylariga o'rnashgan to'rt juft 
butun jabra boiadi. Bundan tashqari, jabra qopqog'ining ichki 
tomonida til osti yoki soxta jabra deb ataladigan murtak hol- 
idagi jabraning ham yarim bo'lagi boiadi. Bir butun jabra 
ikki qator boiib jabra yoylariga joylashgan jabra yaproqlari- 
dan tashkil topgan. Akulalarda bo'ladigan jabralararo to'siqlar 
suyakli baliqlarda reduksiyalangan, shuning uchun jabra yap­ 
roqlari faqat jabra yoylariga birikadi. Natijada bir jabraning 
ikkita yarim jabra yaproqlarining asosi bir-biriga qo'shilib ketadi. 
Ularning uchlari esa tashqi tomondan jabra qopqog'i bilan 
cheklangan jabra bo'shlig'ining ichida osilib turadi. Jabra 
yoylarining ichki tomonida bir qancha mayda tishsimon — 
jabra qilcha (lichinka)lari deb ataladigan va qo'shni jabra yoyi 
tomon yo'nalgan o'simtalari boiadi. Jabra qilchalari maxsus 
suzish apparatiga aylanib, suv bilan birga kirgan ovqat mod- 
dalarini halqumdan jabra bo'shlig'i orqali tashqariga chiqib 
ketishiga to'sqinlik qiladi. Bu apparat plankton organizmlar 
bilan oziqlanuvchi (seldsimon)larda kuchli taraqqiy etgan. 
Yo'g'on qon tomirlari (qon olib keluvchi va qon olib ketuv­ 
chi jabra arteriyalari) jabra yoylari bo'ylab jabra yaproqlari 
asosida joylashgan. 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi