Umurtqalilar zoologiyasi

ichki burun 
teshigi — xoana 
orqali og'iz bo'shlig'iga kiradi. Og'iz 
bo'shlig'idan keyin uchta tog'aydan tashkil topgan hiqildoq 
joylashgan. U maxsus muskul orqali til osti ?pparati bilan 
bog'langan. Og'iz bo'shlig'idagi havo hiqildoq orqali uzun 
nafas olish nayi —traxeyaga o'tadi, tiaxeyadagi t; laygina tog'ay 
halqalar uning puchayishiga yo'l qo'ymaydi. Traxeya oldin 
tomoq, so'ngra ko'krak bo'shlig'idan o'tib, taxm;nan yurak 
atrofida ikkita qisqa nay - bronxga bo'linadi. Bu nayning har 
qaysisi o'ziga tegishli o'pkada tarmoqlanadi. 
O'pka (63-rasm) va nafas olish yo'narinmg birmuncha kuchli 
differensiyalanganligi bilan kaltakesaklarning bu organi suvda ham 
quruqlikda yashovchilarning nafas olish oiganlaridan farq qiladi. 
63-rasm. Kaltakesakning ichki tuzilishi: 
A - erkagi, В — urg‘ochisi: 1-yuragi, 2-o‘pkasi, 3-jigari, 4-traxeyasi, 5- 
qizilo‘ngachi, 6-qalqonsimon bezi, 7-til osti suyagi, 8-o‘t pufagi, 9-o‘t yo‘li kanali, 10-
oshqozoni, 11-o‘n ikki barmoqli ichagi, 12-oshqozon osti bezi, 13-yo‘g‘on icha- gi, 
14-talog‘i, 15-urug‘doni, 16-urug‘don o'simtasi, 17-urug‘ yo‘li, 18-buyragi, 19- siydik 
xaltasi, 20 —tuxumdoni, 21-tuxum yo‘li. 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
0 ‘pka qopcha shaklida bo'lib, uning ichki devori asalari 
uyasiga o'xshash mayda- mayda murakkab to'siqchalar bilan 
qoplangan. Nafas akti boshqa barcha amniotalardagidek ko'krak 
qafa- sining kengayishi va torayishi bilan sodir bo'ladi. 
Ovqat hazm qilish organlari.
Og'iz bo'shlig'ining tu- 
biga go'shtdor, yassi, uchi ingichkalashgan va ikki ayrili 
tili 
birikkan. U juda harakatchan bo'lib, ancha cho'zilib tashqari- 
ga chiqa oladi va qo'shimcha 
sezgi oigani 
vazifasini bajara- 
di. Og'iz bo'shlig'i va hiqildoqdan keyin qizilo'ngach boshla- 
nadi. Go'shtdor, cho'ziluvchan qizilo'ngach tomoqdan keyin 
traxeyaning ustidan o'tib, qorin bo'shlig'ining oldingi qismida