Umurtqalilar

63-rasm. Kaltakesakning ichki tuzilishi:
A - erkagi, В — urg‘ochisi: 1-yuragi, 2-o‘pkasi, 3-jigari, 4-traxeyasi, 5- qizilo‘ngachi, 6-qalqonsimon bezi, 7-til osti suyagi, 8-o‘t pufagi, 9-o‘t yo‘li kanali, 10-oshqozoni, 11-o‘n ikki barmoqli ichagi, 12-oshqozon osti bezi, 13-yo‘g‘on icha- gi, 14-talog‘i, 15-urug‘doni, 16-urug‘don o'simtasi, 17-urug‘ yo‘li, 18-buyragi, 19- siydik xaltasi, 20 —tuxumdoni, 21-tuxum yo‘li.


0 ‘pka qopcha shaklida bo'lib, uning ichki devori asalari uyasiga o'xshash mayda- mayda murakkab to'siqchalar bilan qoplangan. Nafas akti boshqa barcha amniotalardagidek ko'krak qafa- sining kengayishi va torayishi bilan sodir bo'ladi.
Ovqat hazm qilish organlari. Og'iz bo'shlig'ining tu­ biga go'shtdor, yassi, uchi ingichkalashgan va ikki ayrili tili birikkan. U juda harakatchan bo'lib, ancha cho'zilib tashqari­
ga chiqa oladi va qo'shimcha sezgi oigani vazifasini bajara­ di. Og'iz bo'shlig'i va hiqildoqdan keyin qizilo'ngach boshla­ nadi. Go'shtdor, cho'ziluvchan qizilo'ngach tomoqdan keyin traxeyaning ustidan o'tib, qorin bo'shlig'ining oldingi qismida oshqozonga qo'shiladi. Oshqozondan keyin unga parallel holda o‘n ikki barmoqli ichak, undan keyin esa ingichka ichak boshlanadi. Ingichka ichak bir qancha bukilish hosil qilib, so'ng yo‘g‘on ichakka aylanadi. Murtak holdagi ko'richak ingichka ichak bilan yo'g'on ichak chegarasidan o'rin olgan. Yo'g'on ichakning keyingi qismida esa to‘g‘ri
ichak joylashgan. To'g'ri ichak kloakaga ochiladi.
Oshqozon osti bezi o'n ikki barmoqli ichak qovuzlog'iga o'rnashgan bo'lib, shaklan uzunchoq qattiq tanachaga o'xshaydi.
Oshqozonning orqa uchida uzunchoq, kichik, qizil tanacha shaklidagi taloq bor. Qorin bo'shlig'ining oldingi qismini kat­ ta, ko'p pallali jigar egallagan. Uning icliki tomonida o‘t pufagi joylashgan. Undan chiqadigan o‘t yo‘li o'n ikki bar­ moqli ichakning boshlang'ich qismiga quyiladi. O't yo'lini aniq ko'rish uchun o't pufagini pinset bilan siqing, shunda uning ichiga yashil o't suyuqligi quyiladi.