Umurtqalilar

Topshiriqlar:
Baqa yoki qurbaqaning umumiy skeleti, tanasining turli bo‘Iim umurtqalari, oldingi va orqa oyoq skeletlari kamarlari bilan hamda bosh skeletini o'rganib bo lgach, albomga quyidagirasmlami chizib oling:
1. Baqaning umumiy skeleti;
2. Baqaning bosh skeleti (ustidan va ostidan ko'rinishi);
3. Baqaning tana umurtqasi;
4. Baqaning yelka kamari va oldingi oyoq skeleti;
5. Baqaning tos kamari va orqa oyoq skeleti.


11-mashg‘ulot. SUVDA HAM QURUQLIKDA YASHOVCHILAR SINFIGA KIRUVCHI DUMSIZLAR TURKUMI VAKILLARINI ANIQLASH
Kerakli m ate riallar va jihozlar: suvli shisha idishda tirik ko‘l baqasi va yashil qurbaqa; baqa va qurbaqaning tash­ qi va ichki tuzilishi ko'rsatilgan ho‘l preparatlar, preparoval ninalar, qo'l lupasi; amfibiyalar xilma-xiUigi, tashqi va ichki tuzilishi aks ettirilgan rangli jadvallar.
M ashg'ulotning maqsadi: O'zbekistonda uchraydigan suvda ham quruqlikda yashovchilar sinfi vakillarini aniqla- gichlar asosida o'rganish.


Ishning mazmuni: suvda ham quruqlikda yashovchilar (Amphibia) sinfi vakillari quruqlikda yashovchi umurtqali hay­ vonlar ichida eng soddasi bo'lib, suvda yashovchi ajdodlari- ning belgilarini hali o'zida saqlab qolgan bo'ladi. Metamor- foz yo'l bilan rivojlanadi. Lichinkasi (itbaliq) faqat suvda yashaydi.
Voyaga yetgan ko'pchilik amflbiyalarning ikki juft besh barmoqli oyog'i bo'ladi. Terisi ustida epiteliy hosilalari bo'lmaydi. Lekin u shilimshiq modda bilan qoplangan. Lichinkalarida tarmoqlangan tashqi jabralar bo'ladi. Voyaga yetganlarida bu jabralar reduksiyaga uchraydi. Bular o'pka va terisi orqali nafas oladi, shuning uchun ham terisi ustida hosila­ lar (tangachalar, soch, jun) bo'lmaydi. Tana temperaturasi tashqi muhitga bog'liq, chunki bu hayvonlar sovuqqonlilar guruhiga kiradi.
Dunyoda suvda ham quruqlikda yashovchilar sinfiga 2500 ga yaqin tur kiradi. Amfibiyalar sinfiga quyidagi 3 ta turkum, ya’ni dumlilar (Urodela yoki Caudata), oyoqsizlar (Apoda) va dumsizlar (Anupa yoki Ecaudata) kiradi.


Dumlilar turkumiga 300—350 ga yaqin tur, oyoqsizlar tur­ kumiga 60—80 ga yaqin tur va dumsizlar turkumiga 2000— 2100 dan ortiq tur kiradi.
Mustaqil davlatlar hamdo‘stligida amfibiyalar sinfining dum­ lilar va dumsizlar turkumlariga 30 dan ortiq tur kiradi. Oyoq­ sizlar turkumi vakillari MDHda uchramaydi.
O'zbekistonda amfibiyalar sinfidan faqat dumsizlar turku­ miga kiruvchi 2 ta tur, ya’ni ko‘l baqasi (Rana ridibunda) va yashil qurbaqa (Bufo viridis) uchraydi.
Laboratoriya mashg‘ulotida 0 ‘zbekistonda tarqalgan am­ fibiyalar sinfining dumsizlar turkumiga kiruvchi ko‘l baqasi va yashil qurbaqaning oilalari va urug‘lari aniqlagichlar aso­ sida o'rganiladi.