Umurtqalilar

50-rasm. Baqaning arterial sistemasi sxemasi:
1-yurak qorinchasi, 2 - o ‘ng yurak b o ‘lmasi, 3-chap yurak b o ‘lmasi, 4-arterial konus, 5 -um um iy uyqu arteriyasi, 6-aorta yoylari sistem asi, 7 - o ‘mrov osti arteriyasi, 8-orqa aorta, 9 -um um iy yonbosh arter­ iyasi, 10-son arteriyasi, 11-quym ich arteriyasi, 12- ichak-tutqich arteriyasi, 13 -o‘pka arteriyasi, 14-teri arteriyasi, 15-uyqu “bezi” , 16-tashqi uyqu arteri­ yasi, 17-ichki uyqu arteriyasi (vena qonli arteriya qon tomiri qora rangga b o ‘yalgan, arterial va aralash qonli arteriya qon tomirlari chiziqchalar (shtrix- lar) bilan k o ‘rsatilgan).
Chap va o'ng aorta yoylaridan oldingi oyoqlarga katta o‘mrov osti arteriyalari chiqadi. Ular yurakdan pastroqda bir-biri bilan qo'shilib, orqa aorta deb ataladigan bitta yo'g'on tomirni hosil qiladi. Nihoyat, yurakka eng yaqin boigan uchinchi arterial yoy baliqlarning to'rtinchi jabra yoyiga go­ molog bo'lib, umumiy arterial stvolning orqa tomonidan chiqadi
va o‘pka-teri arteriyasi deb ataladi. Yuqorida aytilgan qon
tomirlarini in’eksiya qilingan (rang berilgan) preparatdagina aniq ko'zdan kechirish mumkin. Yurak qorinchasidan ushlab
yuqori ko'tarsak, uning ostidagi yupqa devorli venoz sinusi (qoitig‘i)ni ko'ramiz.
Endi baqaning asosiy venoz qon tomirlari bilan tanishib chiqamiz. Buning uchun ichki organlami o'z joyidan yana bir marta qo'zg'atilsa, ular orasida joylashgan, boshqa qon tomir­ lariga nisbatan o'zining to'q ko'kimtir rangi bilan ajralib tu-


ruvchi venalarni topish qiyin emas. Chunonchi, venoz qon gavdaning keyingi qismi hamda orqa oyoqlardan buyrakning
bir juft qopqa venasi va bitta qorin venasiga yig‘iladi (51- rasm). Buyrakda qon tomirlar oldin kapillyarlarga tarmoqla-
nadi va keyin yana bir-biri bilan qo'shilib, toq keyingi kovak venani hosil qiladi. Keyingi kovak vena qorin venasi va bir
juft jigar venasi bilan birlashib, o'zidagi venoz qonni venoz sinusga quyadi. Bosh, oldingi oyoqlar hamda teridan keladi­
gan venoz qon har ikki tomondagi bo'yinturuq va o‘mrov osti venasiga yig‘iladi. Bu ikkita vena bir-biriga qo'shilib,
bir juft oldingi kovak venalarni hosil qiladi.
Suvda ham quruqlikda yashovchilar uchun xarakterli boigan teridan arterial qon olib keladigan katta teri venasi oldingi kovak venalarga, oldingi kovak venalardagi bu aralash qonning hammasi
esa venoz sinusga quyiladi. Nihoyat, o'pkadan arte-rial qon olib keladigan juft o‘pka venalarining bir-biriga qo'shilishidan umu­ miy o'pka venasi vujudga keladi. Bu vena olib kelgan arterial qon to'g'ridan-to'g'ri chap yurak bo'lmasiga quyiladi.