Umumiy psixologiya kafedrasi eksperimental psixologiya

13.  
E.G’oziyev. “Umumiy psixologiya”. –T. 2010. 
 
 
10-mavzu. SHaxsni yo’nalganligini o’rganish 
Reja: 
1.  SHaxsni yo’nalganligini o’rganish anketasi.  
2.  SHaxsni yo’nalganligini aniqlash jarayoni.  
3.  SHaxsni yo’nalganligini, o’rganuvi anketa o’tkazish uchun zaruriy ma’lumotlar.  
4.  Tekshiriluvchiga yo’riqnoma, javob varaqasi. Ma’lumotni qayta ishlash uchun test kaliti. 
5.  Baxolash jadvali, yakka shaxs yoki gurux uchun. 
 
Tayanch 
tushunchalar:yo’nalganlik,qiziqish, 
dunyoqarash, 
e’tiqod , 
ideal, 
intilish, 
ishonch refleksiya adantivlik ishonuvchanlik komformlilik o`z-o`ziga baho berish frustratsiya 
  
Shaxsning faoliyatini yo`naltirib turadigan va mavjud vaziyatlarga nisbatan bog`liq bo`lmagan barqaror 
motivlar majmui kishi shaxsning yo`naltirilganligi deb ataladi. 
Shaxs  Yunalganligi  –  bu  barqaror  motivlar  yig`indisi  bo`lib,  shaxs  faoliyatini  belgilaydi.  Shaxs 
yo`nalganligi 
qiziqishlar, 
dunyoqarash, 
e’tiqod, 
intilish 
va 
idealda 
xarakterlanadi. 
Qiziqish –  bilish  ehtiyojini  namoyon  formasi  bo`lib,  u  yangi  faktlar  bilan  tanishishga,  hamda  borliqni 
aniq, 
chuqur 
va 
aniq 
aks 
etishiga 
yordam 
beradi. 
Dunyoqarash –  insonning  qarashlari  tizimi  bo`lib,  unda  insonni  atrofdagi  dunyoga  munosabati  va  bu 
dunyoda  o`zining  o`rnini  anglash,  kishilarga  bo`lgan  munosabati  hayotiy  pozitsiyasi,  ideallari, 
qadriyatlari, 
e’tiqodlari 
va 
printsiplari 
namoyon 
bo`ladi. 
E’tiqod – 
insonni 
anglangan 
ehtiyoji 
bo`lib, 
u 
faoliyatga 
undaydi. 
Ideal – 
bu 
namuna, 
intilishlarning 
eng 
Yuqori 
cho`qqisi. 
Intilish – birlamchi qiziqish, ehtiyojni hissiy kechirilishi, ob’ektga intilishidir. 
Inson o`z ehtiyojlarini qondirish uchun atrof muhit, tabiat, kishilar bilan o`zaro ta’sirga kirishadi. Ularni 
o`zgaradi,  o`z  faoliyatini  yo`naltiradi.  Ijtimoiy  qonun-qoidalar,  muhit,  jamiyat  talablariga  rioya  qilgan 
tarzda  o`z  -  o`zini  yo`altiradi,  o`z  oldiga  maqsad  qo`yadi,  maqsadga  intilish  yo`lida  uchraydigan 
kiyinchilik va to`siqlarni engib o`tishga harakat qiladi. Maqsadga yo`naltirilgan ongli faoliyatini amalga 
oshirishda  moddiy,  ma’naviy  olam  bilan  faol  tarzda  muloqotga  kirishadi.  Ehtiyojlar  asosida 
odamda 
faoliyatning motivlari
, muayyan ehtiyojlarini qondirish bilan bog`liq ichki turtki kuchlar paydo bo`ladi. 
Motiv  odamni  faoliyatiga,  faolikka  yo`naltiruvchi  sababdir.  Shaxs  inson  aniq  maqsad  sari  intiladi, 
muayyan ishni bajaradi, uni natijasiga ega bo`lishga, uni qo`lga kiritishga o`z-o`zini yo`naltiradi. 
Shaxsning  faolligining  yo`nalishi  turli  ehtiyojlar:  kelib  chiqishi,  predmetiga  ko`ra  a)  tabiat  -  inson 
o`zini,  avlodini  saqlab  qolishdagi  faolligi;  b)  madaniy-odamning  insoniyat  madaniyati  mahsuliga 
bog`liq bo`lgan faoliyati; predmetiga ko`ra: v) moddiy – ovqatlanish kiyinish, uy-joy, maishiy turmush 

---

ashyolari; g) ma’naviy - ma’naviy madaniyatni o`zlashtirib olish, yaratish, o`qish, ilm, san’at, musiqa, 
kinofil’m, teatr va boshqalar asosida boshqariladi, amalga oshiriladi. 
4. Shaxsning rivojlanishi va shakllanishida o`ziga xos sifatlar mavjud: Ekstravertsiya – inson ongni va 
diqqatini  atrofga,  tashqariga,  asosan  o`zi  atrofida  bo`layotgan  narsalarga  qaratilganidir.  Ekstravertsiya 
intravertsiyaga qarshi bo`lib, intravertsiya – bu ong va inson qiziqishlarini o`ziga, o`z ichiki dunyosiga 
qaratilgandir.