Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

558

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

xalqaro dastur 1997-yili ishlab chiqilib, 2000-yilda ilk marotaba amaliyotda qo‘llangan. 

Dastur ko‘magida turli davlatlar ta’lim tizimidagi o‘zgarishlar aniqlanadi, solishtiriladi, 

baholab boriladi. Bu tadqiqotlarning natijasi dunyo bo‘yicha katta qiziqish bilan kuzatib 

kelinadi. Shu bois yildan-yilga uning ahamiyati va qamrovi oshib boryapti. Misol uchun, 

2000-yilda  dastur  testlarida  32  davlatdan  265000  nafar  o‘quvchi  ishtirok  etgan  bo‘lsa, 

2018-yilda bu ko‘rsatkich 2 barobarga oshishi, ya’ni 78 davlatdan 540000 nafardan ziyod 

o‘quvchi  qatnashishi  kutilgan.  Har  bir  davlatdan  ishtirok  etuvchi  o‘quvchilar  soni 

mamlakatdagi jami 15 yoshli bolalarning 2 foizi miqdorida shakllantiriladi. PISA dasturi 

test  sinovlari  Iqtisodiy  hamkorlik  va  rivojlantirish  tashkiloti  tomonidan  konsortsiumda 

yetakchi xalqaro tashkilot va milliy markazlar ishtirokida tashkil etiladi.  

TIMSS  —  maktabda  matematika  va  tabiiy  fanlarni  o‘qitish  sifatining  xalqaro 

monitoringi bo‘lib, Ta’lim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA) tomonidan 

tashkil  etiladi.  Ushbu  tadqiqot  turli  davlatlardagi  4-  va  8-sinf  o‘quvchilarining 

matematika  va  tabiiy  fanlar  bo‘yicha  egallagan  bilim  darajasi  va  sifatini  solishtirish 

hamda milliy ta’lim tizimidagi farqlarni aniqlashga yordam beradi. Qo‘shimcha ravishda 

maktablarda matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha berilayotgan ta’lim mazmuni, o‘quv 

jarayoni, o‘quv muassasasi imkoniyati, o‘qituvchilar salohiyati, o‘quvchilarning oilalari 

bilan  bog‘liq  omillar  o‘rganiladi. Ushbu ma’lumotlar belgilangan  fanlarni  o‘zlashtirish 

holatini ko‘rsatishda asos bo‘ladi. Tadqiqot to‘rt yilda bir marta dunyoning ko‘plab ilmiy-

tadqiqot markazlari va tashkilotlari, xususan, AQShning Ta’lim sohasidagi test xizmatlari 

(ETS-Educational  Testing  Services),  Kanadaning  statistik  markazi  (Statistic  Canada), 

Ta’lim  yutuqlarini  baholash  xalqaro  assotsiatsiyasi  (IEA)ning  Sekretariati  ishtirokida 

o‘tkaziladi. Shuningdek, turli davlat mutaxassislaridan iborat maslahat qo‘mitalari tashkil 

etiladi.  Maktab  o‘quvchilari  xalqaro  miqyosdagi  test  sinovlaridan  o‘tishlarida  xalqaro 

talabga  javob  beradigan  bilim,  malaka,  ko‘nikmalarni  egallagan  va  ularda  shunga 

muvofiq  kompetentsiya  shakllangan  bo‘lishi  lozim.  Bunda  ta’lim  tizimida  quyidagi 

o‘zgarishlarni amalga oshirish zarur ekani aniqlandi:  

xalqaro  tadqiqot  natijalariga  asoslangan  holda  ona  tili,  matematika  va  tabiiy 

fanlardan  davlat  ta’lim  standarti,  o‘quv  dasturlari  va  o‘quv  adabiyotlari  mazmuniga 

o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish;  

ona  tili,  matematika  va  tabiiy  fanlardan  PISA  baholash  dasturi  yo‘nalishidagi 

savollar milliy bazasini yaratish va o‘quv dasturlariga integratsiya qilish;  

PISA baholash dasturi yo‘nalishidagi savollar singdirilgan o‘quv dasturlari asosida 

qo‘shimcha qo‘llanma hamda adabiyotlar yaratish va amaliyotga joriy etish;  

PISA  ona  tili,  matematika  va  tabiiy  fanlarni  o‘qitishning  shakl,  metod, 

texnologiyalarini  yangilash  va  o‘qituvchilarning  bu  boradagi  bilimini  oshirish, 

tayyorgarligini kuchaytirish maqsadida malaka oshirish kurslarini tashkil etish;  

---