Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

37

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

O‘qish – bu o‘qilgan matnni qabul qilish va tushunish. Bu ko‘nikmani rivojlantirish 

chet tilda yozishga yordam beradi. Chet tilda so‘zlashishni doimiy ravishda mashq qilish 

bilan  o‘qish  ko‘nikmasini  tez  rivojlantirishi  mumkin.  O‘rganishning  birinchi 

bosqichlarida, ya’ni alifboni o‘rganganidan keyin o‘quvchi o‘qishni boshlashi mumkin. 

Hatto  notanish  tilning  alifbosi  ona  tilinikidan  farq  qilsa  ham,  uni  o‘rganish  katta 

qiyinchilik tug‘dirmaydi. 

O‘qish yangi so‘zlarni, yangi grammatik qoidalarni, o‘rganilayotgan til sintaksisini 

tez eslab qolishga yordam beradi. U har doim ham til o‘rganishdagi eng muhim ko‘nikma 

hisoblanmaydi,  lekin  hamisha  nutq  ko‘nikmalarining  boshqa  turlarini  rivojlantirishda 

katta naf beradi. O‘qishni mashq qilish uchun har qanday matn: kitob, jurnal, blog, til 

o‘rganuvchilar  uchun  moslashtirilgan  alohida  matnlar  mos  keladi.  Matndan  iborat 

material faqat o‘qish uchungina emas, balki mustahkamlash uchun ham muhim ahamiyat 

kasb etadi. Bunda matn yordamida topshiriqlarni bajarish, savollar berish va o‘qiganlarni 

gapirib berish kerak bo‘ladi. 

Yozish – bu fikrlarni yozma ifodalay olish. Yozish ko‘nikmasi o‘qish, eshitish va 

gapirishga  taqoslaganda,  kamroq  ahamiyatga  ega  ko‘nikma  hisoblanadi.  Yozma  nutq 

kamdan  kam  hollardagina  til  o‘rganishning  asl  maqsadi  sanaladi.  U,  asosan,  nutq 

faoliyatining  boshqa  turlarini  takomillashtirish  uchun  vosita  sifatida  xizmat  qiladi.  Til 

o‘rganishda  yozuv  o‘zlashtirilgan  materiallarni  mustahkamlashga:  yangi  so‘zlarni  yod 

olishga, barqaror ifodalarni, grammatikani o‘rganishga yordam beradi. Og‘zaki nutqdan 

farqli  ravishda,  yozma  nutq  inson  uchun  qulay  sharoitda  yaratiladi.  Bu  esa  til 

o‘rganishning dastlabki bosqichlarida juda ham foydalidir. Ya’ni yozma nutq yozishdagi 

zaif joy hamda bo‘shliqlarni aniq ko‘rsatib beradi, bu bilan qaysi yo‘nalishda ko‘proq 

ishlash,  nimani  eslab  qolish,  o‘rganish  kerakligini  ko‘rsatib  turadi.  Yozma  nutqni 

darslikdagi  mashqlarni  bajarish,  erkin  mavzuda  insho  yozish  yoki  boshqa  shaxs  bilan 

yozma muloqot qilish yordamida rivojlantirish mumkin. 

Xulosa o‘rnida ta’kidlash joizki, bugungi kunda davlat tili maqomini olgan o‘zbek 

tilimizni o‘rgatish va o‘rganish, uning nufuzini tiklash, dunyo tillari orasida o‘z o‘rniga 

ega bo‘lishini ta’minlash muhim muammolardan eng ahamiyatlisi ekan, o‘zbek tilini oson 

va  mukammal  o‘rgatish  va  o‘rganishga  yordam  beradigan  ta’limning  innovatsion 

texnologiya va usullari bilan boyitilgan qo‘llanma va dasturlarning jamlanmalarini nashr 

ettirish va ularni o‘quvchilar qo‘liga yetkazib berish birinchi galdagi vazifamizdir.