Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

300

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

iborat.  Geometrik  figuralar  haqidagi  fazoviy  tasavvurlar,  geometrik  figuralarni 

chizmachilik va o‘lchash asboblari yordamida va bu asboblarning yordamisiz o‘lchash va 

yasashlarning amaliy malakalarini (ko‘zda chamalash, qo‘lda chizish va hokazo) tarkib 

toptiriladi. 

O‘quvchilarda geometrik tasavvurlarni tarkib toptirish, ularni chizish va o‘lchash 

malakalari  bilan  qurollantirish,  ular  tafakkurini  rivojlantirishdan  iborat.  Bunda 

laboratoriya va amaliy ishlar geometrik materialni o‘rganishning effektidir. Laboratoriya 

ishlari  va  amaliy  ishlar  o‘quvchilarning  geometrik  figuralarning  mohiyatini 

o‘zlashtirishlarida ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 

Birinchi sinfdan boshlab o‘quvchilarda nuqta, to‘g‘ri chiziq va egri chiziq, to‘g‘ri 

chiziq kesmasi haqida aniq tasavvurlarni tarkib toptirish kerak. Shuni aytmoqchimanki, 

“nuqta”, “to‘g‘ri chiziq” tushunchalari hozirgi kunda o‘qitilayotgan maktab geometriya 

kursining  asosiy  tushunchalaridir.  Shu  sababli  “nuqta  deb  nimaga  aytiladi?”,  “to‘g‘ri 

chiziq deb nimaga aytiladi?” degan savollar ma’noga ega bo‘lmay qoladi. 

Boshlang‘ich  sinf  o‘qituvchisi  matematika  fanidan  darsga  kirar  ekan,  oldiga 

qiyidagi maqsadlarni dasturi amal qilib olishi shart, deb bilaman.  

-matematikaning dunyoni bilishdagi ahamiyatini o‘quvchilarga ochib berish, atrof-

muhitni o‘rganishdagi matematikaning ro‘li haqida tasavvurlarni chuqurlashtirish; 

-o‘quvchilarga zarur matematik bilimlar berish bo‘lib, ular asosida matematikaning 

boshlang‘ich  sinfi  quriladi,  uning  mazmunini  bilan  chuqur  tanishish  uchun  zarur 

uquvlarini shakllantirish; 

-tafakkurni rivojlantirishga yordamlashish; 

-o‘quv  qurollar  va  boshqa  o‘quv  darsliklar  bilan  mustaqil  ishlash  uquvlarini 

rivojlantirish 

  

Ma’lumki,  bolalarda  geometrik  tasavvurlarni  shakllantirishga  muhim  ta’siri 

o‘quvchilarning  geometrik  tasavvur  shakllanishiga  amaliy  mashg‘ulotlar  muhim  ta’sir 

ko‘ratadi.  Mavzuni  tushintirish  jarayonida  narsalarning  “kerakli”  belgi  va  xossalariga 

bolalar  diqqatini  jalb  etishimiz  kerak.  Bundan  tashqari  o‘quvchilar  geometrik  figura 

haqida  to‘g‘ri  tasavvur  hosil  qilishi  uchun  ular  figuralar  xossalari  va  ularning  muhim 

belgilarini ajratib olishga o‘rganishlari kerak bo‘ladi. Bunday faoliyat asosida esa figurani 

tahlil qilish uquvi yotadi. 

Dastlab  eng  sodda  geometrik  figuralar  haqida  gapirishlari  kerak.  Ularning  turli 

fazoviy  ko‘rinishi,  maketlari,  modullarini  tanishtirish  hamda  bularga  o‘xshash 

buyumlarni topish topshirig‘ini berish zarur. Lekin geometrik terminni kichik yoshdagi 

maktab o‘quvchilariga to‘g‘ri aytmaslik va uni yengilrog‘i bilan almashtirish noto‘g‘ri. 

Masalan  “burchakning  uchi”  termini  o‘rniga  “burchakning  o‘tkirligi.  M.Pishkalo  o‘z 

davrida  to‘g‘ri  aytgan  ediki,  masalani  bunday  qo‘yish  (terminlarni  yengilrog‘iga 

almashtirish) xato geometrik tasavvurlar hosil bo‘lishiga olib keladi, bolalarning umumiy 

rivojlanishiga  salbiy  ta’sir  etadi.  Geometrik  tushunchalarni  kiritishda  terminlardan 

---